آزمایش اسپرم یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیص سلامت باروری در مردان است. ناباروری در مردان عامل تقریباً نیمی از مشکلات ناباروری در زوج‌ها به شمار می‌رود و بررسی دقیق کیفیت اسپرم، نقش حیاتی در شناسایی علت‌های بالقوه این مشکل دارد. در این مقاله به این می‌پردازیم که آزمایش اسپرم چیست، چه فاکتورهایی را ارزیابی می‌کند و چگونه نتایج آن می‌تواند سرنخی از وضعیت باروری مردان به دست دهد. همچنین نقش مؤثر ال-آرژنین، یک اسیدآمینه حیاتی، در بهبود کیفیت اسپرم و ارتقاء سلامت تولیدمثل در مردان را بررسی خواهیم کرد.

آزمایش اسپرم

ناباروری در مردان یک ناهنجاری رو به رشد در بسیاری از نقاط جهان است و حدود 40 تا 50 درصد از موارد ناباروری در زوج ‌ها را شامل می‌شود. برای پرداختن به چالش‌های باروری، درک عواملی که بر باروری مردان تأثیر می‌گذارند، ضروری است. آزمایش اسپرم، که به عنوان آنالیز مایع منی نیز شناخته می‌شود، یک ابزار تشخیصی حیاتی برای ارزیابی سلامت تولیدمثل در مردان است. این آزمایش پارامترهای مختلفی از جمله تعداد اسپرم، تحرک، مورفولوژی و سلامت کلی اسپرم را اندازه‌گیری می‌کند. یکی از ترکیبات مؤثر در حمایت از باروری مردان، ال-آرژنین است؛ اسیدآمینه‌ای که نقش کلیدی در بهبود کیفیت اسپرم و ارتقاء سلامت کلی سیستم تولیدمثل ایفا می‌کند.

چه عواملی در آزمایش اسپرم اندازه‌گیری می‌شود؟

آزمایش اسپرم معمولاً چندین فاکتور کلیدی را اندازه‌گیری می‌کند:

• تعداد اسپرم:

  تعداد طبیعی اسپرم معمولاً بین 15 میلیون تا بیش از 200 میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر مایع منی است.

• تحرک اسپرم:

  تحرک اسپرم به دو دسته تقسیم می‌شود:
  تحرک پیش‌رونده: تحرک پیش‌رونده به اسپرم‌هایی اطلاق می‌شود که به‌صورت فعال و مستقیم به سمت جلو حرکت می‌کنند و توانایی عبور از مجاری تناسلی زن را جهت رسیدن به تخمک، دارند. این نوع تحرک برای لقاح موفق حیاتی است.
  تحرک غیرپیش‌رونده: تحرک غیرپیش‌رونده به اسپرم‌هایی اطلاق می‌شود که حرکت دارند، اما مسیر حرکت آن‌ها به طور مستقیم نیست. این اسپرم ‌ها قادر به حرکت موثر به سمت تخمک نیستند و در برخی موارد ممکن است به دلیل حرکت غیرمؤثر، شانس باروری را کاهش دهند.

• مورفولوژی اسپرم:

  اسپرم ‌های سالم باید سر بیضوی و دم بلند داشته باشند تا حرکت موثری داشته باشند.

• حجم مایع منی:

  به میزان کل مایعی گفته می‌شود که در هنگام انزال از بدن خارج می‌شود. این مایع ترکیبی از اسپرم و ترشحات حاصل از غدد مختلف دستگاه تناسلی مردانه مانند غده پروستات، کیسه‌های منی و غدد بولبواورترال است. حجم مناسب مایع منی برای انتقال مؤثر اسپرم به دستگاه تناسلی زن و افزایش احتمال باروری اهمیت دارد.

•  pH مایع منی:

  میزان اسیدی یا قلیایی بودن مایع منی است که نقش مهمی در حفظ سلامت و عملکرد اسپرم‌ها دارد. pH طبیعی مایع منی معمولاً بین 7.2 تا 8.0 است، که نشان‌دهنده محیطی قلیایی ملایم است. این محیط قلیایی به محافظت از اسپرم‌ها در برابر محیط اسیدی واژن کمک می‌کند و شرایط بهتری برای زنده ماندن و حرکت مؤثر آن‌ها به سمت تخمک فراهم می‌سازد. کاهش بیش از حد pH (اسیدی شدن) می‌تواند به کاهش تحرک و زنده‌مانی اسپرم منجر شود.

• زنده بودن اسپرم:

  به درصد اسپرم‌هایی گفته می‌شود که در نمونه مایع منی هنوز زنده هستند و قابلیت انجام عملکرد طبیعی خود را دارند. وجود تعداد قابل توجهی اسپرم زنده برای باروری ضروری است، چرا که تنها اسپرم‌های زنده قادر به حرکت، عبور از مجاری تناسلی زن و لقاح با تخمک هستند. کاهش درصد زنده بودن اسپرم می‌تواند یکی از علل ناباروری در مردان باشد.

آزمایش اسپرم اطلاعات ارزشمندی در مورد باروری مردان ارائه می‌دهد و ابزاری حیاتی برای تشخیص مشکلات ناباروری است. نتایج غیرطبیعی مانند تعداد کم اسپرم، تحرک ضعیف یا مورفولوژی غیرطبیعی می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی مانند اختلالات اسپرم، انسدادها یا عدم تعادل هورمونی باشد.

نقش ال-آرژنین در باروری مردان

ال-آرژنین یک اسید آمینه نیمه ‌ضروری است که نقش حیاتی در چندین فرآیند فیزیولوژیکی از جمله سنتز پروتئین، تولید نیتریک اکسید و گردش خون ایفا می‌کند. نیتریک اکسید یک وازودیلاتور طبیعی (گشادکننده عروق) محسوب می‌شود. به این معنا که با آزادسازی عضلات صاف موجود در دیواره رگ‌ها، موجب اتساع (گشاد شدن) عروق خونی می‌شود. این فرآیند باعث افزایش جریان خون به بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدن، از جمله اندام‌های تولیدمثلی می‌شود و نقش مؤثری در بهبود عملکرد جنسی و سلامت سیستم تولیدمثل ایفا می‌کند.

مکانیزم اثر ال-آرژنین در سلامت اسپرم

مکانیزم اصلی اثر ال-آرژنین در بهبود باروری مردان، در توانایی آن در افزایش تولید نیتریک اکسید (NO) نهفته است. ترکیبی حیاتی که نقش مهمی در تنظیم جریان خون ایفا می‌کند. افزایش سطح نیتریک اکسید موجب بهبود گردش خون، به‌ویژه در ناحیه بیضه‌ها می‌شود و در نتیجه، فرآیند اسپرم‌سازی (اسپرماتوژنز) و عملکرد کلی سیستم تولیدمثل در مردان را تقویت می‌نماید. با بهبود جریان خون به اندام‌های تولیدمثل، ال-آرژنین موجب تسهیل تأمین اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز برای اسپرم‌ها می‌شود و به این ترتیب، سلامت آن‌ها را تضمین می‌کند. این فرآیند برای حفظ تعداد، تحرک و مورفولوژی اسپرم‌ها که برای لقاح موفقیت‌آمیز ضروری هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ال-آرژنین در محصول اسپرمس

یکی از مکمل‌هایی که از ال-آرژنین برای بهبود باروری مردان استفاده می‌کند، اسپرمس است که هر ساشه آن حاوی 1700 میلی‌گرم ال-آرژنین می‌باشد. این فرمولاسیون به‌طور خاص برای بهبود کیفیت اسپرم، حمایت از سلامت تولیدمثل و ارتقاء نتایج باروری در مردان طراحی شده است.

چگونه ال-آرژنین از سیستم تولیدمثل در مردان حمایت می‌کند؟

ال-آرژنین موجود در محصول اسپرمس از طریق افزایش سطح نیتریک اکسید، منجر به بهبود سلامت عروقی و گردش خون به اندام‌های تولیدمثل می‌شود. بهبود گردش خون سبب اکسیژن رسانی و تامین مواد مغذی به بیضه‌ها و بهبود در کیفیت و کمیت اسپرم می‌شود. علاوه بر این، ال-آرژنین به تنظیم سطح هورمون‌ها، به ویژه تستوسترون، که برای تولید اسپرم و باروری ضروری است، کمک می‌کند. بنابراین ال-آرژنین ، با حمایت از تعادل هورمونی، نقش مهمی در حفظ سلامت تولیدمثل در مردان ایفا می‌کند.

نتیجه‌گیری

آزمایش اسپرم ابزاری کلیدی برای شناسایی مشکلات باروری در مردان است و اطلاعات ارزشمندی درباره تعداد، تحرک، مورفولوژی و کیفیت کلی اسپرم ارائه می‌دهد. زمانی که نتایج این آزمایش نشان‌دهنده اختلالاتی در سلامت اسپرم باشد، استفاده از مکمل‌هایی مانند ال-آرژنین می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم، افزایش تحرک و تقویت سلامت تولیدمثل کمک کند. ترکیب این راهکارها با تغییرات مناسب در سبک زندگی و مشاوره پزشکی، می‌تواند شانس باروری موفقیت‌آمیز را به طور چشمگیری افزایش دهد. آگاهی و اقدام به موقع می‌تواند مسیر درمان ناباروری مردان را هموارتر کند.

تأثیر سلنيوم بر ميزان حركت، مورفولوژي و زنده ماني اسپرم پس از پديده انجماد و ذوب

سلنیوم به عنوان یکی از عناصر کمیاب و ضروری در بدن، نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی و باروری مردان دارد. یکی از مهم‌ترین کاربردهای این عنصر در بهبود کیفیت اسپرم به ویژه پس از فرآیندهای انجماد و ذوب است. انجماد اسپرم، که به عنوان یکی از روش‌های معمول در درمان‌های کمک‌باروری مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌تواند به حرکت، مورفولوژی و زنده‌مانی اسپرم آسیب برساند. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که استفاده از سلنیوم به عنوان یک آنتی‌اکسیدان مؤثر، می‌تواند از این آسیب‌ها جلوگیری کند و کیفیت اسپرم را بهبود بخشد. این مقاله به بررسی تأثیر سلنيوم بر کیفیت اسپرم، از جمله حرکت، مورفولوژی و زنده‌مانی آن پس از پدیده انجماد و ذوب می‌پردازد.

ناباروری و عوامل مرتبط با آن

علل ناباروري ممكن است مردانه، زنانه، هر دو با هـم و يا به دلايل ناشناخته باشـد.  عامـل مردانـه 50 درصـد موارد نابـاروري را تشـكيل مـي دهـد و بـا شـاخص هـاي غيرطبيعي سمن همراه است. حالت هاي مختلفي ممكن است در اين افراد مشاهده شود، مانند: كاهش تعداد اسپرم، كــاهش حركــت اســپرم (اســتنو اســپرميا)، بــد شــكلي ظاهری اسپرماتوزوا (تراتو اسپرميا)، ترکیب سه حالت مذکور (اوليگو استنو تراتو اسـپرميا) و عـدم مشـاهده اسـپرم (آزواسپرميا).

فرآیند انجماد و ذوب اسپرم

• کاربرد انجماد اسپرم:

انجماد اسپرم انسان، به طور گسترده اي در درمان هاي كمك باروري از جمله قبل از شـيمي درمـاني، راديوتراپي و برخي از درمان هاي جراحي، برای حفظ قابلیت باروری در آینده استفاده می‌شود. فرايند ذوب بسيار مهم است. این فرآیند بايد براساس نوع سلول و آهنگ سرمايش، به صورت آهسـته يـا سـريع انجـام شود.

• تأثیر رادیکال‌های آزاد اکسیژن بر اسپرم:

تـنش اكسـيداتيو (ROS) و راديكـال هـاي آزاد اكسيژن، مولكول هاي مشتق‌شده از اكسيژن هسـتند كه در صورت فعاليت بيش از حد، به عنوان اكسيدانت هاي مضر شناخته مي‌شوند . اجزاي تشكيل دهنده  مايع منـي که توانـايي توليـد ROS را دارنـد شامل اسـپرماتوزواي غيرطبيعي، پيش سازهای سلول‌های زاينده (PGC ) و لكوسيت ها هستند . به دليل حساسيت بـالاي اسـپرماتوزوا بـه شـرايط تـنش اكسيداتيو، آسیب‌هایی نظیر پراكسيداسـيون ليپيدها، آسيب DNA، آپوپتوز، تخريـب و کاهش حـركت اسـپرم به وجود می‌آید.

نقش آنتی‌اکسیدان‌ها در بهبود وضعیت اسپرم

آنتی اكسيدان‌ها مولكول‌هایی هستند كه توانايي جلوگيري يـا آهسـته كـردن رونـد اكسيداسـيون سـاير مولكـول هـا را دارند.

• انواع آنتی‌اکسیدان‌ها:

آنتي اكسيدان ها به دو گـروه آنزيمـي و غيـر آنزيمي تقسیم می‌شوند. انواع غير آنزيمي شامل ويتـامين E,C,A پيرووات، گلوتاتيون، سلنيوم، كـوآنزيم Q و انـواع آنزيمـي شامل سوپراكسيد دسموتاز (SOD ) گلوتاتيون پراكسـيداز (GPX) ، كاتالاز و گلوتاتيون ردوكتاز اسـت . مكانيسـم عمـل آنتـي اكسـيدان هـا عليـه تـنش اكسـيداتيو شـامل فراينـد مكانيسم پيشگيري، ترميم و پاكسازي است. انجماد و ذوب، به طور معني‌داري باعث کاهش فعاليت متابوليك و تحرك اسپرم می‌شود. سـلنيوم و ويتـامين E می‌توانند این كاهش تحرك اسـپرم و آسیب‌های ناشـي از انجمـاد را بهبود بخشند.  

• تأثیر سلنيوم بر کیفیت اسپرم

سلنيوم يك ريزمغذي شبه فلز است که در رژيم غـذايي پستانداران مورد نیاز است. این ماده ریزمغذی در محصولات گياهي و حيـواني، به ویژه غذاهاي دريـايي، جگـر، حبوبـات، زرده تخـم مرغ، شير، آب و خاك يافـت مـي شـود. گـزارش هـاي متعدد دانشمندان حاكي از تأثير مثبت سلنيوم در سـلامت انسان و كاهش علائم بیماری و بهبود بيماري هایی مانند ناباروري، عفونت هاي ويروسي، سرطان، بيماري هاي قلبي- عروقي و غيره است.

مطالعه حاضر: بررسی تأثیر سلنيوم بر کیفیت اسپرم پس از پديده انجماد و ذوب

سلنيوم یک آنتي اكسـيدان اسـت كـه بـراي رونـد طبيعـي اسـپرم‌زایی و بـاروري مـردان ضروري است. مطالعات روی گرازهای وحشي نشان داده است كـه مصرف سـلنيوم از طریق رژیم غذایی باعث افزايش تحرك اسپرم مي‌شود. از اینرو، این پژوهش با هدف بررسی اثر سلنيوم بر حركـت، مورفولـوژي و زنـده‌ماني اسپرم بعد از فرايند انجماد و ذوب انجام شد.

• طراحی مطالعه:

ايـن مطالعـه تجربـي بـر روی 42 نمونـه مـايع سـمن بـا شاخص هاي طبيعـي، انجام شد. نمونـه هـا پـس از تهيـه بـه روش استمناء، در ظروف پلاستيكي درپوش‌دار ريخته شده و بـه مـدت 30 تـا 40 دقيقـه داخـل انكوبـاتور37 درجـه سانتيگراد قرار گرفتند. شستشوي اسپرم با روش مهاجرت انجام شد. سپس به مـدت 20 تـا 30 دقيقـه در انكوبـاتور قرار داده شدند تا اسپرم هاي متحرك به طرف بالا حركت كنند.

• نمونه‌ها:

مايع رويي كه حاوي اسپرم متحرك بود جمـع آوري و نمونه هاي اسپرم به چهـار بخش مسـاوي تقسـيم شدند (دو قسمت شسته‌شـده و دو قسـمت شسـته‌نشده). به يك قسمت از اسپرم هـاي شسـته‌شـده و يـك قسـمت از شسـته‌نشـده، سـلنيوم (5 ميكروگـرم در ليتـر) اضافه شد و دو قسمت ديگر بدون سـلنيوم بـه عنـوان شـاهد محسوب شدند. هر چهار گروه به مدت دو هفته منجمد و سپس ذوب شدند. در نهايت حركت، مورفولـوژي و زنـده‌ماني اسپرم ارزيابي شد.

• نتایج:

اين مطالعه نشان داد كه افزايش سلنيوم به مايع مني قبل از انجماد باعث بهبود شاخص‌های كيفيت اسـپرم، پس از انجماد و ذوب شد. در این مطالعه، ميـزان اسـپرم هـاي بـا مورفولـوژي طبيعي در گروه شسته‌شده و شسته‌نشـده بـا سـلنيوم، بـه طـور معني داري نسبت به گروه بـدون سـلنيوم افـزايش داشت.

بررسی مطالعات مشابه:

محققین مطالعه‌اي بـر روي مـوش‌های نر سوري انجام دادند و با دوز 0.2 ميلي‌گـرم بـر كيلـوگرم بـه صـورت تزريق داخل صفاقي به مدت 5 هفته روزانه 1 بـار، اثر سلنیوم بر مورفولوژی اسپرم را بررسی کردند. و ميزان مورفولـوژي را كـه بـا ائـوزين و نكـروزين رنگ آميزي شده بود را با ميكروسكوپ نوري مشاهده كردند. نتایج نشان داد که مورفولوژي طبيعـي در گـروه تيمـار بـا سـلنيوم نسبت به گروه شاهد افزايش يافته است. در این مطالعه میانگین حركت اسپرم در گروه‌هاي شسته‌شده و شسته‌نشده همراه با سلنیوم، به طور معني‌داري بيش از گروه‌هاي شاهد بـود. محققین بـا بررسی دوزهای مختلف سلنيوم (1 ،2، 4 و 8 ميكروگـرم در ليتر) ، به اين نتيجه رسيدند كه دوزهـاي 1 و 2 ميكروگــرم باعث افــزايش معنــي دار تحــرك اسپرم در مقایسه با گروه شاهد شدند، در حالی‌که دوزهاي 4 و 8 ميكروگرم منجر به كاهش تحرك اسپرم در مقايسـه بـا گـروه شاهد شد.

• تأثیرمکمل‌های ویتامین C و E

همچنین مطالعه‌ای که توسط فلورين و همكـاران بر روی اسـپرم گرازهای وحشي انجام شد، نشان داد که مكمل ويتامين‌های E و C باعث بهبود تحرک اسپرم پس از ذوب شده‌است. ويتامين E مي توانـد اتصـالات كووالانتي را بشـكند و ويتـامين C می‌تواند راديكال هاي آزاد را مهار كند و اثـرات مخـرب ناشی از گرم و سرد شدن را كاهش دهد.

نتیجه‌گیری

یافته‌های این مطالعه نشان داد که افزودن سلنیوم به مایع منی قبل از انجماد، تأثیر مثبتی بر شاخص‌های کیفیت اسپرم پس از ذوب دارد. میزان حرکت، مورفولوژی طبیعی و زنده‌مانی اسپرم‌ها در گروه‌هایی که سلنیوم دریافت کرده بودند، به طور معناداری افزایش یافت. همچنین، دوزهای مشخصی از سلنیوم (دوزهای 1 و 2 ميكروگرم سلنيوم) توانستند سلامت غشای اسپرم را بهبود بخشند و آسیب‌های DNA ناشی از فرآیند انجماد و ذوب را کاهش دهند. این نتایج نشان می‌دهد که سلنیوم می‌تواند به عنوان یک عامل کلیدی در بهبود کیفیت اسپرم پس از انجماد و ذوب مورد استفاده قرار گیرد و به درمان ناباروری کمک کند.

منبع: نصری، سیما، عمیدی، فردین، و رضاییان موحد، زهرا. (1393). اثر سلنیوم بر میزان حرکت, مورفولوژی و زنده مانی اسپرم پس از پدیده انجماد و ذوب. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین