بررسی اثرات نوروفارماکولوژیک زنجبیل – بخش دوم

اثرات زنجبیل بر تقویت حافظه

همـراه بـا افزایـش سـن، کاهـش عملکـرد شـناختی ناشـی از پیـری، به عنـوان یـک مرحلـه مقدماتـی زوال عقـل محسـوب می شــود کــه بــر کیفیــت زندگــی افــراد مســن تاثیــر می گــذارد.  بــر اســاس گزارشــی فعالیــت حافظــه و عملکـرد شـناختی زنـان میانسـال را پـس از تزریـق خوراکـی عصـاره زنجبیـل ارزیابـی کردنـد. در این مقاله به بررسی اثرات نوروفارماکولوژیک زنجبیل میپردازیم.

نتایـج نشـان داد کـه درمـان زنجبیــل بــه طــور قابــل توجهــی میــزان:

• تشــخیص کلمــه
• مقــدار هوشــیاری
• واکنــش بــه انتخــاب
• حافظــه عــددی
• حافظــه کاری فضایــی

را بهبــود داد. درمــان موش هــای نرمــال بــا زنجبیــل بــا افزایــش ســطح هیپوکامــپ فاکتــور رشـد عصبـی، کـه باعـث فعـال سـازی کینازهـای تنظیـم شــده ســیگنال خــارج ســلولی (ERK ) و پروتئیــن متصــل شونده بــه عناصــر پاســخ دهنــده بــه CAMP( CREB ) می شــود منجــر بــه افزایــش ســیناپتوژنز می شــود. بــه طورکلــی، زنجبیــل اثــرات:

• ضــد آلزایمــری
• ضــد زوال عقــل

را بــا تنظیــم:

• اختلال حافظــه ناشــی از پلاک Aβ
• اختلال عملکـرد حافظـه
• مـرگ سـلول های عصبـی ناشـی از AβO
• فراموشــی وابســته بــه اســتیل کولیــن
• اختلال حافظــه ناشــی از مــواد مخــدر
• تغییــرات پاتولوژیــک

را بــا افزایـش عملکـرد شـناختی نشـان داد.

منبع خوب برای تقویت حافظه

زنجبیـل ممکـن اسـت یــک منبــع خــوب بــرای تقویــت حافظــه و همچنیــن منبــع درمانــی بــرای آلزایمــر باشــد. تولیــد رادیکال هــای آزاد در طــی متابولیســم یــا گونه هــای اکســیژن فعــال  و ســایر فعالیت هــای فراتــر از ظرفیــت آنتــی اکســیدانی یــک سیســتم بیولوژیکــی باعــث ایجــاد اســترس اکســیداتیو می شــود  کــه در بیماری هــای قلبــی، بیماری هــای تخریب کننـده عصـب، سـرطان و در رونـد پیـری نقـش دارد. آســیب اکســیداتیو در ایجــاد بیمــاری هــای دژنراتیــو مزمـن و وابسـته بـه سـن نقـش دارد ولـی آنتی اکسـیدان های رژیـم غذایـی مخالـف ایـن امـر اسـت، بنابرایـن خطـر بیماری را کاهـش می دهـد. زمانـی کـه موادغذایـی در معـرض عوامــل محیطــی مثــل هــوا، نــور و دمــا قــرار می گیرنــد بــه طــور معمــول رادیکال هــای آزاد در آن هــا تولیــد می شــود، افـزودن آنتـی اکسـیدان ها بـه غـذا از اکسیداسـیون ممانعـت می کنــد. در حــال حاضــر بیشــتر آنتی اکســیدان های مـورد اسـتفاده بـرای ایـن منظـور بـه صـورت مصنوعـی تولید می شــوند.

مشکلات آنتی اکسیدان های مصنوعی

داشــتن عــوارض جانبــی از مهم تریــن مشکلات آنتی اکســیدان های مصنوعــی بــه شــمار می آید. گیاهــان منبـع بالقـوه ای از آنتی اکسـیدان های طبیعـی هسـتند. آنتـی اکســیدان های طبیعــی یــا آنتی اکســیدان های شــیمیایی جــزء متابولیت هــای ثانویــه گیاهــان می باشــند. کاروتنوئیدهــا، فلاوونوئیدها، اســیدهای ســینامیک، بنزوییــک اســیدها، اســید فولیــک، اســید اســکوربیک، توکوفرول هــا و توکوترینول هــا از جملــه آنتــی اکســیدان هایی هســتند کــه گیاهـان بـرای تامیـن نیازهـای خـود تولیـد می کننـد. زنجبیــل حــاوی تعــدادی آنتی اکســیدان ماننــد:

• بتاکاروتــن
• اســید اســکوربیک
• ترپنوئیدهــا
• آلکالوئیدهــا
• پلی فنول هــا

مانند: فلاونوئیدهــا، گلیکوزیدهــای فلاون و روتیــن اســت. از طــرف دیگــر زنجبیــل بــه راحتــی قابــل کشــت و دارای طیــف گســترده ای از آنتی اکســیدان ها اســت، بــه همیــن علــت می توانــد منبــع اصلــی آنتی اکســیدان های طبیعــی یـا فیتوشـیمیایی باشـد. مطالعـات پیشـین در مـورد خـواص آنتی اکســیدانی گونه هــای مختلــف زنجبیــل فقــط بــه ریزوم هـا محـدود شـده بـود کـه گـزارش شـده اسـت دارای خــواص بازدارندگــی تیروزینــاز می باشــد. اخیــرا محصولات آرایشــی روشــن کننده پوســت از ریزوم هــای زنجبیــل تولیــد شــده اســت.

رنجبیل، طعــم دهنــده مــواد غذایی

اگرچه از برگ هــای گونه هــای زنجبیــل به عنــوان طعــم دهنــده مــواد غذایی و در طب ســنتی اســتفاده می شــود، امــا تحقیقــات کافــی در مــورد خــواص آنتی اکســیدانی و مهارکنندگــی تیروزینــاز انجــام نشــده اســت. آنتی اکســیدان ها بــه دلیــل تفــاوت در نحــوه عملکــرد، در رونــد اکسیداســیون لیپیــد در مراحــل َ مختلــف تأثیــر می گذارنــد. ترکیبــات پلــی فنولــی دارای فعالیـت آنتی اکسـیدانی شـناخته شـده ای هسـتند و احتمالا فعالیــت عصاره هــا بــه دلیــل وجــود ایــن ترکیبــات اســت. اعتقــاد بــر ایــن اســت کــه ایــن فعالیــت آنتی اکســیدانی عمدتــا بــه دلیــل خاصیــت ردوکــس آنهــا اســت کــه نقــش مهمــی در جــذب و خنثــی ســازی رادیکال هــای آزاد، فــرو نشــاندن اکســیژن یــک یــا ســه ظرفیتـی یــا تجزیـه پروکســیدها دارد. مطالعــات قبلــی نشــان داده اســت کــه:

برخــی از اجــزای فلاونوئیدهــا ماننــد کوئرسـتین دارای فعالیـت ضدسـرطانی بـوده و قـادر بـه مهـار رشــد ســلول های ســرطانی هســتند. اســید گالیــک بــه عنــوان یــک پــاک کننــده رادیکال هــای آزاد و بــه عنــوان القــا کننــده تمایــز و آپوپتــوز در:

• سرطان خون
• سرطان ریه
• سلول های آدنوکارسینومای روده بزرگ
• سلول های لنفوسیت طبیعــی

گزارش شــد.

اثرات زنجبیل بر سکته مغزی

میـزان بـروز و عواقـب سـکته مغـزی بـا افزایـش سـن افزایـش می یابــد، گزارشــات نشــان دادنــد کــه بیــش از 80 درصــد ســکته های مغــزی در افــراد بـالای 65 ســال رخ می دهد.  آســیب مغــزی در افــراد مســن شــدیدتر اســت و  آنزیم هــای آنتی اکســیدان و فاکتورهــای نوروتروپیــک پــس از حملــه ســکته، تولیــد نمی شــوند. ســکته مغــزی در پیــری مغــز بــه دلیــل از دســت رفتــن و کاهــش عملکــرد ســلول های پشــتیبانی کننده مغــز ماننــد آستروســیت ها و ســلول های اندوتلیــال اســت. دو مطالعــه مســتقل بــه بررسـی پتانسـیل دارویـی زنجبیـل پرداختـه و اثـرات ترمیمی زنجبیـل را در انسـداد شـریان مغـز میانـی بدلیـل از دسـت دادن حافظــه و ســکته مغــزی نشــان داده اســت. MCAO  یـک مـدل حیوانـی اسـت کـه معمولا برای سکته مغــزی ایســکمیک اســتفاده می شــود و از طریــق احاطــه منطقــه شــریان مغــز میانــی، نقــش بالینــی را ایفــا می کند. اســترس اکســیداتیو ناشــی از ایســکمی و خونرســانی  مجــدد پــس از MCAO می توانــد باعــث تجزیــه عصبــی و تولیــد مولکول هــای دفــاع آنتی اکســیدانی شــود.  هــر دو مطالعــه نشــان دادنــد کــه ســطح آنزیم هــای آنتــی اکسـیدان ماننـد:

• SOD
• CAT
• GPx

در هیپوکامـپ پـس از درمــان بــا زنجبیــل افزایــش می یابــد. بــا توجــه بــه اینکــه آزمایشــات بالینــی بــا هــدف قــرار دادن ROS هــای موجــود بــا اســتفاده از آنتی اکســیدان ها هرگــز نتایــج مطلوبــی را ارائــه نداده انــد، هــدف قــرار دادن پــاک کننده هــای ROS ، امیــدوار کننده تــر بــه نظــر می رســد. بنابرایــن، زنجبیــل می توانــد منبعــی بــرای فعــال کــردن آنزیم هــای SOD ، CAT و GPx باشــد.

فواید سه ترکیب زنجبیـل

همچنیــن ســه ترکیــب زنجبیــل در مدل هــای حیوانــی ســکته مغــزی  موثــر بــود. 6- شــوگائول نقص های رفتــاری و ســکته مغــزی ناشـی از MCAO را از طریـق تغییـرات پاییـن دسـت اسـترس اکســیداتیو، التهــاب عصبــی و ســیگنالینگ ســلول MAPKs از طریــق مهــار CysLT1R کاهــش می دهــد. نتایــج مشــابهی در مــدل ســکته مغــزی در مطالعــه دیگــری ناشــی از انســداد شــریاهای کاروتیــد مشــترک دو طرفــه پــس  از  درمـان بـا شـوگائول مشـاهده شـد.  بـا مهـار فعالیـت کاســپاز 3 ، فعــال ســازی میکروگلیــا و تولیــد فاکتــور نکــروز تومـورα ، آسـیب سـلول هیپوکامـپ را کاهـش داد. بـه طـور مشـابه، درمـان بـا 6- پـارادول باعـث:

• کاهـش نقـص عصبـی
• آســیب مغــزی
• فعــال شــدن میکروگلیــا پــس از MCAO

می شود. ایـن نتایـج ایـن واقعیـت را کـه زنجبیـل دارای پتانســیل درمانــی در ســکته مغــزی اســت تاییــد می کنــد، بـه دلیـل تأثیـر آن در کاهـش اسـترس اکسـیداتیو، التهـاب عصبــی و آپوپتــوز  ایــن نتیجــه حاکــی از آن اســت کــه زنجبیــل و اجــزای فعــال آن ممکــن اســت نقایــص رفتــاری ناشــی از ســکته مغــزی و آســیب مغــزی را کنتــرل کننــد.

اثرات زنجبیل بر میگرن

میگرن، شــایعترین شــکل ســردرد همــراه بــا یــک اختلال عصبــی کانونــی و علائم بینایــی و حرکتــی اســت، ارتبــاط نزدیکــی بــا تغییــر در ســاختار مغــز ناشــی از ســن، ماننــد نــازک شــدن قشــر مغــز دارد. علیرغــم پیشـرفت هایی کـه در زمینـه درمـان میگـرن صـورت گرفتـه و بیمــاران فرصت هــای بیشــتری بــرای انتخــاب داروهــای خـاص و موثرتـر دارنـد، بسـیاری از بیمـاران ترجیـح می دهنـد بـه جـای داروهـای شـیمیایی دارای عـوارض جانبـی، از جملـه علائم گوارشــی و بــی اشــتهایی، ســردرد را از طریــق داروی مکمــل و جایگزیــن تســکین دهنــد. در پژوهشــی اثــرات ســوماتریپتان بــه عنــوان یــک داروی معمــول و کپسـول های زنجبیـل را بـر درد و شـدت حملات میگـرن را بررسـی کردنـد. نتایـج نشـان داد کـه در مـدت زمان 2 ساعت پــس از مصــرف هــر دو دارو کاهــش درد را نشــان می دهــد. بـا ایـن حـال، افـراد تحـت درمـان بـا زنجبیـل در مقایسـه بـا گـروه تحـت درمـان بـا سـوماتریپتان عـوارض جانبـی کمتری داشـتند. علاوه بـر ایـن، اثـرات ضـد اسـتفراغ زنجبیـل  ممکن است علائم حالـت تهــوع ناشـی از میگـرن حــاد را کاهـش دهـد. ایـن نتایـج نشـان مـی دهـد کـه زنجبیـل ممکـن اسـت بـه طـور موثـر علائم میگرن را بدون اثرات جانبــی در مقایســه بــا داروهــای معمولــی بهبــود بخشد.

 اثرات نوروپاتولوژی زنجبیل

اختلالات عصبـی مرتبـط بـا سـن شـامل انـواع بیماری های تخریـب کننـده عصبـی ماننـد بیمــاری آلزایمـر و بیمــاری پارکینســون و همچنیــن ســایر (Age-related Neurological Disorders)  ANDs ماننــد میگــرن و صرع است. اثــرات نوروپاتولــوژی زنجبیــل کــه معمولا در ANDs  مشاهده می شود، از جملــه اســترس اکســیداتیو، اختلال در عملکــرد میتوکنــدری، التهــاب عصبــی مزمــن و مــرگ سـلولی آپوپتوتیــک، کــه می توانــد بــه طــور مســتقیم بــه شــروع و پیشــرفت بیمــاری منجــر شــود، مــورد بررســی قـرار گرفتـه است.  افزایـش اسـترس اکسـیداتیو و التهـاب عصبـی بـه دلیـل پیـری مغـز باعـث تحریـک اختلال عملکــرد میتوکنــدری و آســیب آپوپتوتیــک در ســلول های عصبــی CNS می شــود.  همچنیــن شــواهد نشــان می دهـد کـه عصـاره زنجبیـل دارای اثـر ضـد التهابـی عصبـی در بیماری هـای مرتبـط بـا ANDs اسـت.

درمـان بـا عصـاره زنجبیــل

درمـان بـا زنجبیــل بیــان ســیتوکین های پیــش التهابــی و NF kB را در میکروگلیــای 2 BVتحریــک شــده بــا لیپوپلــی ســاکارید تنظیــم کــرد. گــزارش شــده اســت کــه عصــاره  زنجبیــل دارای اثــر محافظــت نورونــی در برابــر انســفالوپاتی دیابتــی ناشــی از استرپتوزوتوســین همــراه بــا اســترس اکسـیداتیو و گلیـوز در مـوش صحرایـی است.  زنجبیـل همچنیــن از طریــق افزایــش آنزیم هــای آنتــی اکســیدان درونــی، از جملــه SOD ، CAT و  GPx، اســترس اکســیداتیو ناشــی از ســموم دفــع آفــات ماننــد:

• dichlorvos
• lindane

را مهار می کند.  بــه طورکلــی، زنجبیــل پتانســیل تنظیـم شـرایط پاتولوژیـک مرتبـط بـا ANDs و یـک درمـان مکمـل بـرای ANDs را دارد. زنجبیـل نـه تنهـا در مدل هـای AND  بلکـه در شـرایط پاتولوژیـک مرتبـط بـا ANDs نیـز از نظـر کارآیـی درمانـی تأییـد شـده اسـت. بـا کنتـرل پاتوژنـز ANDs هــا ، علائم خــاص بیمــاری و تغییــرات پاتولوژیــک را بهبـود می بخشـد. علاوه بـر ایـن، ترکیبـات فعـال مشـتق از زنجبیل از جمله:

• شـوگائول
• جینجـرون
• دی هیدرو  جینجـرون
• پـارادول اثـرات مختلـف ضـد ANDs

را در مطالعــات پیــش بالینــی بــه نمایــش گذاشــته اند کــه اقدامــات نــورو فارماکولوژیــک همــراه بــا هــر نــوع عمــل را نشــان می دهــد. بــه طــور خــاص، شـوگائول به طور قابــل توجهــی اقدامــات عصبــی فارماکولوژیکــی متعــددی را در ANDs نسـبت بـه سـایر ترکیبـات مشـتق شـده از زنجبیل  نشـان می دهـد. ایـن ویژگی هـای شـوگائول ممکن است  در میـل اتصـال شـدید بـه آلبومیـن سـرم انسـان نقش داشـته باشـد، کـه پروتئیـن اصلـی انتقالـی در گـردش خـون اسـت و می توانـد بـر اثربخشـی فارماکودینامیکـی تأثیـر بگـذارد.

 اثرات زنجبیل بر MS

مولتیپـل اسـکلروزیس یـک بیمـاری خـود ایمنـی اسـت کـه بیشـتر در بزرگسـالی رخ می دهـد. علـت بیمـاری MS هنـوز بـه خوبـی شـناخته نشـده اسـت، امـا مشـخص شـده کـه عوامـل ژنتیکـی و محیطـی نقــش مهمـی در شــروع یــا پیشـرفت بیماری MS دارند.  در بیماری MS، سـلول های التهابـی غلاف میلیـن را در CNS تخریـب می کننـد کـه در نهایـت منجـر بـه تضعیـف هدایـت پتانسـیل عمـل می شـود. دو ویژگـی اصلـی MS التهــاب حـاد کـه بـا دمیلینــه شــدن  و از دسـت دادن آکسـون همراه می باشـد .  پـس از آسـیب، سـلول های پیـش سـاز الیگودندروسـیت ها کـه در پارانشــیم قــرار دارنــد بــه طــور مــداوم الیگودندروســیت های میلیــن کننــده تولیــد می کننــد.  علاوه بــر ایــن، بــا توجــه بــه توانایــی ســلول های بنیــادی عصبــی بــرای تمایــز بــه ســلول های پیــش ســاز الیگودندروســیتها، ایـن سـلول های بنیـادی بـه عنـوان یـک منبـع مهـم بـرای تولیــد مجــدد میلیــن تلقــی می شوند.  اســتفاده از داروهــای مکمــل و جایگزیــن، بــه ویــژه داروهــای گیاهــی در بیمــاران مبتلا بــه MS طــی دهه هــای گذشــته افزایــش چشــمگیری داشــته اســت.  در ایــن میــان ظرفیــت ضـد التهابـی زنجبیـل دلیـل مصـرف آن توسـط بیمـاران MS اسـت. جینجرول هـا و مشـتقات کـم آب آن (شـوگائول هـا)، اجـزای اصلـی زنجبیـل هسـتند کـه دارای اثـرات ضـد التهابی می باشند.

نتایج

بــا توجــه بــه نتایــج حاصــل از پژوهش هــای متنــوع و متعــددی کــه بــر روی اثــرات مثبــت درمانــی گیــاه دارویــی زنجبیــل صــورت گرفتــه می تــوان چنیــن نتیجه گیــری کــرد کـه زنجبیـل گیاهـی بـا اثـرات جانبـی بسـیار انـدک، جـز گیاهـان دارویـی امـن شـناخته اسـت. بـا توجـه بـه گزارشـات اعلام شــده از ســوی محققیــن، زنجبیــل می توانــد نقــش موثــری در درمــان و پیشــگیری بســیاری از بیماری هــای عصبــی داشــته باشــد. از طــرف دیگــر نداشــتن اثــرات ســوء بــر سلامتی انســان در مقایســه بــا داروهــای شــیمیایی نیــز بــر اهمیــت ایــن گیــاه می افزایــد. همچنیــن شناســایی دقیــق ترکیبــات درمانــی ایــن گیــاه و بررســی عملکــرد هــر یــک از آنهــا می توانــد کمــک بســزایی در کنتــرل و درمــان بیماری هــای مختلــف سیســتم عصبــی داشــته باشــد.

منبع

کج کلاه، ماهان، موسوی، فاطمه، عسگری، آرش، اسدی، اسداله، و عبدالمالکی، آرش. (1401). بررسی اثرات نوروفارماکولوژیک زنجبیل: یک مرور روایی. علوم اعصاب شفای خاتم، 10(3 )، 113-122.