بیماری های قلبي عروقي بخشي از بیماری های مزمن قابل پیشگیری هستند که با تغییر در شیوۀ زندگي مرتبط اند. شیوع بیماری های قلبي عروقي در سطح جهاني در حال افزایش است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهاني سالانه بیش از5 / 17 میلیون نفر براثر بیماریهای قلبي – عروقي جان خود را از دست مي دهند. در این مقاله به بررسی تأثیر هشت هفته مکمل چیتوزان و تمرین ترکیبی بر فشار خون و پروفایل لیپیدی در زنان مبتلا به فشارخون بالا خواهیم پرداخت.
عوامل خطرساز اصلي برای بیماری های قلبي عروقي
فشار خون بالا و دیس لیپیدمي و افزایش یا کاهش غیرطبیعي در سطح سرمي چربي های خون از عوامل خطرساز اصلي برای بیماری های قلبي عروقي اند و بیش از 80 درصد مرگ ومیرها و ناتوانایي ها را در کشورهای با درآمد کم و متوسط ایجاد مي کنند. فشار خون بالا از بیماری های رایج در جهان است، در ایالات متحدۀ آمریکا از هر سه بزرگسال یک نفر مبتلا به فشار خون بالا تشخیص داده مي شود و 90 درصد خطر پیشرفت فشار خون بالا در افراد میانسال و مسن وجود دارد.
ارتباط بیماری های قلبي عروقي با دیس لیپیدمي
همچنین در بیشتر موارد بیماری های قلبي عروقي با دیس لیپیدمي همراه است. در سراسر جهان تغییرات گسترده ای در سطح پروفایل لیپید سرم در بین گروههای مختلف جمعیت وجود دارد که با افزایش سطوح:
- سرمي کلسترول تام
- تری گلیسیرید
- لیپوپروتئین با چگالي پایین
- کاهش لیپوپروتئین با چگالي بالا
شناخته شده است و با عوامل خطر اصلي CVD مرتبط است.
ارتقای سلامت قلب و عروق
برای ارتقای سلامت قلب و عروق، تغییر سبک زندگي باید به عنوان راهنمای کاهش بي تحرکي افراد و اصلاح الگوی تغذیۀ سالم در نظر گرفته شود، کاملاً مشهود است که کم تحرکي و رژیم های غذایي پرچرب موجب:
- کاهش حساسیت به انسولین
- اکسیداسیون چربي
- دیس لیپیدمي
مي شود. برعکس ورزش منظم حداکثر جذب اکسیژن را افزایش مي دهد و موجب افزایش انرژی از ذخایر چربي مي شود و دیس لیپیدمي را کاهش می دهد. بهینه سازی شیوۀ زندگي اولین خط درمان اکثر بیماران دارای اضافه وزن یا چاق است. بر اساس شواهد موجود برخي غذاها ممکن است در کنترل و درمان مؤلفه های سندروم متابولیک مانند:
- چاقي
- فشار خون بالا
- اختلالات چربي
مفید باشد. همچنین فعالیت بدني منظم و درمان کمکي مؤثری برای مدیریت و کنترل فشار خون شریاني است.
کنترل فشار خون با ورزش
ورزش منظم هوازی و مقاومتي سنگ بنای کنترل فشار خون است. بر اساس تحقیقات انجام گرفته تمرینات ترکیبي موجب:
- افزایش قدرت عضلاني
- تغییر مطلوب پروفایل لیپیدی
- آپولیپوپروتئین خون
مي شود. تحقیقات محققین تأثیرات مفید فعالیت منظم بر سطح کلسترول را تأیید مي کند. تمرینات ترکیبي هنگامي که در بیماران مسن با بیماری عروق کرونر اعمال مي شود، بیشترین تأثیر مطلوب را بر پروفایل لیپیدی خون دارد. تغییرات مطلوب در مشخصات چربي خون با کاهش وزن بدن و چربي بدن همراه است. تغییرات مطلوب را مي توان به تغییر متابولیسم عضله به جای استفاده از گلیکوژن به استفاده از لیپید نسبت داد.
معرفی چیتوزان
چیتوزان یک پلي ساکارید طبیعي از بقایای گلوکزامین مشتق از کیتین، دومین بیوپلیمر فراوان روی زمین است که در مرحلۀ اول از اسکلت خارجي سخت پوستان یا از دیوارۀ سلولي قارچ ها به دست مي آید، چیتوزان از دی استیلاسیون کیتین ناشي مي شود و به عنوان مکمل کاهش وزن و درمان کمکي برای:
- چربي خون
- قند خون
- فشار خون
توصیه مي شود. محصولات طبیعي یا غذایي کاربردی با خواص محافظتي قلب و عروق ممکن است به بیمار در دستیابي و حفظ سلامت قلب و عروق و بهبود اختلالات چربي از طریق سازوکارهای جدید کمک کند.
عملکرد چیتوزان
چیتوزان به طور خاص در دستگاه گوارش ما هضم نمي شود، چیتوزان متورم مي شود و با پر کردن فیزیکي معده ایجاد احساس سیری مي کند، چیتوزان با مهار فعالیت لیپاز پانکراس مي تواند جذب چربي غذا را در روده کاهش دهد. علاوه بر این، مي تواند به چربي بچسبد و در روده ها رسوب کند تا اینکه جذب نشود. چیتوزان کاتیوني به گروههای کربوکسیل آنیوني اسیدهای چرب و اسیدهای صفراوی متصل مي شود، همچنین در امولسیون کردن لیپیدهای خنثي مانند کلسترول و سایر استرول ها با اتصال آنها با فعل و انفعال آب گریز، تداخل ایجاد ميکند، بنابراین جذب چربي و کلسترول از دستگاه گوارش کاهش مي یابد.
تأثیرات نامطلوب بیوشیمیایي چیتوزان
یکي از تأثیرات نامطلوب بیوشیمیایي چیتوزان، کاهش جذب مواد معدني و ویتامین های محلول در چربي است، علاوه بر به دام افتادن لیپیدها و کلسترول، ژل های چیتوزان تشکیل شده در روده ها به مواد معدني و ویتامین ها متصل ميشود. چیتوزان همراه با آسکوربات سدیم به موش های تغذیه شده با رژیم غذایي پرچرب به مدت دو هفته داده شد که به کاهش زیادی در جذب مواد معدني مرتبط با کاهش در محتوای مواد معدني استخوان منجر شد.
بررسي تأثیر تمرینات ورزشي در افراد مبتلا به بیماری قلبي
تحقیقات زیادی در خصوص بررسي تأثیر تمرینات ورزشي در افراد مبتلا به بیماری قلبي انجام گرفته، اما تحقیقات محدود در خصوص زنان مبتلا به فشار خون انجام گرفته است، علت انتخاب برنامۀ تمریني ترکیبي برای تحقیق موردنظر این بود که تمرینات ترکیبي که ترکیبي از تمرینات هوازی و مقاومتي است، ميتواند اثر افزودني داشته باشد و عامل های خطر بیماری های قلبي عروقي را کاهش دهد. تمرینات ترکیبي با ایجاد کاهش موقتي در فشار خون حتي بعد از یک جلسه تمرین به دلیل پدیده ای به نام افت فشار خون پس از ورزش (PEH) تأثیرات خود را نشان مي دهد. عواملي از جمله:
- شدت
- مدت زمان
- نوع تمرین
انجام شده همراه با سطوح فشار خون استراحتي ممکن است دامنه و مدت زمان PEH را تحت تأثیر قرار داده و اجازه دهد پاسخ های مختلفي در سیستم قلبي عروقي به وجود بیاید که به طور چشمگیری فشار خون را در تأثیرات حاد و نیمه حاد و مزمن بعد از ورزش تغییر مي دهد.
آزمایش های بالیني اثر مکمل چیتوزان
با توجه به اینکه آزمایش های بالیني گذشته اثر مکمل چیتوزان را به صورت معدود بر فشار خون و پروفایل لیپیدی بررسي کرده اند یا به تنهایي یا به همراه یک برنامۀ تمریني ساده روی فشار خون یا پروفایل لیپیدی افراد بررسي کرده بود، در این تحقیق سعي شد با بررسي تأثیر افزودني مکمل چیتوزان و تمرینات ترکیبي هوازی و مقاومتي مشخص شود که تعیین اثر مکمل و تمرینات ترکیبي بر فشار خون و شاخص لیپیدی چقدر است. این روش نوآوری شده مي تواند به عنوان درمان کمکي برای کنترل و کاهش عارضۀ فشار خون و پروفایل لیپیدی به عنوان سبک تغذیه ای و تمریني سالم و مؤثر برای افراد مناسب باشد. ازاین رو این تحقیق با هدف بررسي تأثیر مصرف مکمل چیتوزان و هشت هفته تمرینات ترکیبي بر فشار خون و پروفایل لیپیدی خون در زنان مبتلا به هایپرتنشن انجام گرفت.
نتایج تحقیق
با توجه به اینکه فشار خون بیماری حائز اهمیتي است و از هر سه بزرگسال یک نفر مبتلا به این بیماری است، بنابراین با توجه به نتایج تحقیق در مورد تأثیر شایان توجه مکمل چیتوزان در گروه های مکمل و مکمل تمرینات ترکیبي بر روی فشار خون سیستولیک و دیاستولیک مي توان چیتوزان را به عنوان یک هدف درماني کمکي و کنترلي جدید برای بیماری هایي همچون فشار خون در کنار سبک زندگي سالم و تحت نظر پزشک مربوط در نظر گرفت. همچنین با توجه به خواص مشاهده شده این مکمل در مطالعات بالیني گذشته و نتایج به دست آمده از تغییرات مشاهده شده در مطالعۀ بالیني حاضر روی شاخص های پروفایل لیپیدی مانند:
- کلسترول تام
- تری گلیسیرید
- LDL
- HDL
- VLDL
- کاهش وزن
- بهبود شاخص ترکیب بدني
ميتوان چیتوزان را به عنوان یک مکمل تغذیه ای در کنار رژیم کاهش وزن و حتي به تنهایي در کنار انجام تمرینات ورزشي منظم مورد توجه قرار داد.
رفرنس:
Rasouli Jokar E., & Shamlou Kazemi S. The Effect of Eight-Weeks Chitosan Supplementation and Combined Exercise on Blood Pressure and Lipid Profile of Women With Hypertension. Journal of Sport Biosciences. 2023; 15 (1): 37-46.