تكثيرمداوم و فعالانه باكتري ها در داخل جاري ادراري عفونت ادراري مي باشد. زنان بسيار مستعد ابتلا به عفونت ادراري مي باشند و 20 درصد زنان حداقل يكبار در زندگي خود مبتلا به عفونت ادراري مي شوند؛ از سویی حاملگي شانس ابتلا به عفونت ادراري را بالا مي برد. به دليل تغييرات آناتوميك و هورموني، زنان در طول بارداري بيشتر مستعد عفونت ادراري مي شوند. عفونت ادراري دو نوع است:
- بدون علامت
- داراي علائم
شيوع 2 تا 15 درصدي، نوع بدون علامت، در بارداري گزارش شده و بيشترين بروز باكتريوري بدون علامت در زنان چند زاي آفريقايي آمريكايي مبتلابه سلول هاي داسي شكل و كمترين بروز در زنان سفيدپوست مرفه با تعداد زايمان پايين مشاهده مي شود. درمجموع اطلاعات اندكي از عوامل خطر بيماري در دست است و مطالعات متمركز در اين زمينه و با هدف يافتن عوامل خطر اصلي بيماري، محدود مي باشند؛ گرچه در بعضي مطالعات هموگلوبين پايين تر از 11:
- وضعيت اقتصادي اجتماعي پايين
- استفراغ بارداري
- سن پايين هنگام بارداری
به عنوان عامل خطر اشاره شده اند، اما هنوز عوامل مستعد كننده آن به طور كامل شناسايي نشده اند. عفونت ادراري در بارداري مي تواند منجر به مشكلات مامايي و مشكلات پري ناتال شود. ازجمله:
- پره اكلامپسي
- زايمان سزارين
- زايمان پره ترم
- محدوديت رشد درون رحمي جنين
در برخي مطالعات باكتريوري مخفي با زايمان پره ترم و وزن پايين هنگام تولد همراه بوده است. مشاهده شده است كه عفونت ادراري بدون علامت مي تواند منجر به:
- سيستيت
- پيلو
نفريت شود كه اين ها مي توانند منجر به دسترس حاد تنفسي و نهايتاً شوك، در طول بارداري شوند. غربالگري زنان باردار براي عفونت ادراري مي تواند اين مشكلات مرتبط با عفونت ادراري در بارداري را به حداقل برساند.
مهمترين مشكل مامايي در جهان امروز
زايمان زودرس كه بيش از %75 تمام موارد مرگ و مير نوزاد و جنين را در برميگيرد، مهمترين مشكل مامايي در جهان امروز مي باشد. همچنين ميزان مرگ و مير شيرخواران، معياري براي مقايسه سيستم هاي بهداشتي شده است. مرگ و مير كودكان با وزن كم هنگام تولد كه ناشي از رشد كم داخل رحمي يا نارسي است، 40 بار بيشتر از مرگ نوزادان با وزن طبيعي هنگام تولد است. در مطالعه اي كه در سال 2013 انجام شده بيان گرديده كه ميزان بالاي تولد زودرس نوزادان و مرگ نوزادي در بسياري از كشورها در ارتباط با شيوع بالاي عفونت ادراري در زنان باردار بوده است. اين مطالعه نشان داده است كه:
غربالگري و درمان عفونت ادراري در چند كشور توسعه يافته نتايج تولد نوزاد را بهبود بخشيده است.
نتايج يك مطالعه حاكي از آن بوده كه اهميت عفونت ادراري در بارداري با توجه به عوارض آن زياد است و لزوم غربالگري و درمان به موقع، احساس مي شود. با توجه به اهميت بيماري و عدم اثبات ريسك فاكتورهاي بيماري و به دست نيامدن نتايج يكسان در مطالعات مختلف در ارتباط با فاكتورهاي خطر بيماري، لزوم بررسي ريسك فاكتورها به نظر مي رسد.
هدف از اين مطالعه يافتن عوامل خطر عفونت ادراري در زنان باردار است تا بتوان با پيشگيري در سطوح اوليه و ثانويه و ثالثيه از ايجاد و يا پيشرفت و عوارض بيماري جلوگيري كرد.
مطالعه شيوع جهت عفونت ادراري
اين مطالعه از نوع مشاهده اي تحليلي و به صورت گذشته نگر (مورد شاهدي) انجام شد. در اين پژوهش ابتدا يك مطالعه شيوع جهت عفونت ادراري در زنان باردار انجام شد كه در آن حدود 170 مورد بيمار مبتلا به عفونت ادراري در بارداري كشف شدند. پس از اين مرحله با استفاده از فرمول، حجم نمونه مورد نياز جهت مطالعه مورد شاهدي گذشته نگر براي هركدام از گروه هاي مورد و شاهد حجم 155 نفربه دست آمد. براي هر يك از موردها، يك شاهد كه ازنظر سني با بيمار (مورد) همسان سازي شده بود و آزمايشات وي نشان مي داد كه دچار عفونت ادراري در بارداري فعلي نيست از همان مركز بهداشتي درماني كه مورد در آن پرونده بهداشتي داشت، در نظر گرفته شد.
اطلاعات پرونده بارداري
هر مادر باردار در مركز بهداشتي درماني داراي پرونده بارداري مي باشد كه شامل:
- كليه خصوصيات دموگرافيك
- جواب دو نوبت آزمايشات بارداری
است. در برنامه هاي جديد:
- مراقبت هاي دوران بارداري
- آزمايشات كامل ادرار (در صورت لزوم كشت ادرار)
- قند خون
- هموگلوبين خون
در دو نوبت براي همه مادران باردار مراجعه كننده به مراكز بهداشتي درماني انجام مي گردد كه زمان آن هفته 6 تا 10 و هفته 26 تا 30 بارداري مي باشد.
اطلاعات مورد بررسي شامل وضعيت اجتماعي و اقتصادي:
- شغل
- تحصيلات
- شغل همسر
- تحصيلات همسر
- سن همسر
سوابق بارداري هاي قبلي:
- تعداد بارداري
- سابقه سقط
- سابقه مرده زايي
- سابقه عفونت ادراري در بارداري
- سابقه سزارين قبلي
وضعيت بارداري فعلي:
- سن بارداري
- شاخص توده بدني
- عفونت ادراري
- افزايش وزن بارداري
- ديابت
- بيماري تب دار
- اندازه هموگلوبين خون
- استفراغ
- وزن
بود. براي اطمينان از صحت نتايج مطالعه، زنان باردار دچار بيماري مزمن كليوي و يا بيماري ضعف سيستم ايمني و همين طور مبتلايان به سنگ كليه و پيوند كليه و مصرف كنندگان داروهاي سركوبگر سيستم ايمني از مطالعه حذف گرديدند.
تعيين ريسك عفونت ادراري در زنان باردار
هدف اصلي در اين مطالعه، تعيين ريسك فاكتورهاي مرتبط با عفونت ادراري در زنان باردار بود. يافته هاي مطالعه نشان داد كه ابتلا به عفونت ادراري در بارداري، در زناني كه مبتلا به استفراغ بارداري بودند، بيشتر ديده مي شود و نسبت شانس در اين زمينه 7.99 محاسبه گرديد. مطالعات كمي به بررسي ارتباط استفراغ بارداري با عفونت ادراري پرداخته اند اما در مطالعه دیگر محققین، ابتلا به عفونت ادراري در زنان مبتلا به استفراغ بارداري بيشتر از بقيه زنان باردار بود.
نقش جريان ادرار در دفع میکروب ها
همچنين در مطالعات، احتمال ابتلا به عفونت ادراري در زنان مبتلابه استفراغ بارداري، 2 برابر بيشتر از بقيه زنان باردار بود. براي دفع ميكروب ها از سيستم ادراري، جريان ادرار، نقش بسزايي دارد. استفراغ در بارداري مي تواند باعث كاهش مايعات در بدن و در سيستم ادراري گردد و به اين شكل زمينه براي:
- رشد ميكروب ها
- ابتلا به عفونت ادراري
آماده مي شود.
در مطالعه‌ای که انجام شد، تفاوت معناداری از نظر آماری میان:
- سطح تحصیلات مادر
- سطح تحصیلات پدر
- سن پدر
- شغل مادر
- شغل پدر
در گروه‌های مورد و شاهد مشاهده نشد. با این حال، در مطالعه‌ای از هایدر و همکاران، سطح تحصیلات مادر به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در ابتلا به عفونت ادراری شناسایی شده بود. همچنین، در این تحقیق، اختلاف معناداری در سطح هموگلوبین خون میان گروه‌های مورد و شاهد دیده نشد؛ که با نتایج دیگر مطالعات همخوانی دارد. به‌عنوان مثال، در مطالعه هایدر و همکاران نیز تفاوت معناداری در سطح هموگلوبین خون مشاهده نشد.
نتایج مطالعه
مطالعه گیل استراپ نیز هیچ ارتباطی بین عفونت ادراری در دوران بارداری و کم‌خونی نشان نداد که این یافته‌ها با مطالعه حاضر همسو هستند.
در این تحقیق، تفاوت معناداری در سن بارداری میان دو گروه مورد و شاهد مشاهده شد؛ به طوری که با افزایش سن بارداری، احتمال ابتلا به عفونت ادراری نیز افزایش یافت. این نتیجه با دیگر مطالعات نیز همخوانی دارد، زیرا از نظر تغییرات فیزیولوژیک و آناتومیک در مادر باردار، با افزایش سن بارداری، احتمال بروز عفونت ادراری افزایش می‌یابد.
همچنین، در تحقیق دیگری که به بررسی افزایش وزن در دوران بارداری پرداخته بود، مشخص شد که افزایش وزن بیش از حد نرمال در طول بارداری می‌تواند به‌عنوان یک عامل پیش‌بینی‌کننده برای عفونت ادراری در دوران بارداری مطرح باشد؛ این یافته نیز با نتایج مطالعه حاضر مطابقت دارد.
در نهایت، در این مطالعه، ارتباط معناداری بین عفونت ادراری و سابقه قبلی آن مشاهده شد که این نتیجه نیز با سایر تحقیقات مشابه همخوانی دارد.
منبع
دهقانی، علی، زاهدی، مریم، معزی، معصومه، دافعی، مریم، و فلاح زاده، حسین. (1395). بررسی عوامل موثر بر عفونت ادراری در بارداری. طلوع بهداشت، 15(3 (مسلسل 57))، 92-102.