اثرات زنجبیل بر تقویت حافظه

همـراه بـا افزایـش سـن، کاهـش عملکـرد شـناختی ناشـی از پیـری، به عنـوان یـک مرحلـه مقدماتـی زوال عقـل محسـوب می شــود کــه بــر کیفیــت زندگــی افــراد مســن تاثیــر می گــذارد.  بــر اســاس گزارشــی فعالیــت حافظــه و عملکـرد شـناختی زنـان میانسـال را پـس از تزریـق خوراکـی عصـاره زنجبیـل ارزیابـی کردنـد. در این مقاله به بررسی اثرات نوروفارماکولوژیک زنجبیل میپردازیم.

نتایـج نشـان داد کـه درمـان زنجبیــل بــه طــور قابــل توجهــی میــزان:

• تشــخیص کلمــه
• مقــدار هوشــیاری
• واکنــش بــه انتخــاب
• حافظــه عــددی
• حافظــه کاری فضایــی

را بهبــود داد. درمــان موش هــای نرمــال بــا زنجبیــل بــا افزایــش ســطح هیپوکامــپ فاکتــور رشـد عصبـی، کـه باعـث فعـال سـازی کینازهـای تنظیـم شــده ســیگنال خــارج ســلولی (ERK ) و پروتئیــن متصــل شونده بــه عناصــر پاســخ دهنــده بــه CAMP( CREB ) می شــود منجــر بــه افزایــش ســیناپتوژنز می شــود. بــه طورکلــی، زنجبیــل اثــرات:

• ضــد آلزایمــری
• ضــد زوال عقــل

را بــا تنظیــم:

• اختلال حافظــه ناشــی از پلاک Aβ
• اختلال عملکـرد حافظـه
• مـرگ سـلول های عصبـی ناشـی از AβO
• فراموشــی وابســته بــه اســتیل کولیــن
• اختلال حافظــه ناشــی از مــواد مخــدر
• تغییــرات پاتولوژیــک

را بــا افزایـش عملکـرد شـناختی نشـان داد.

منبع خوب برای تقویت حافظه

زنجبیـل ممکـن اسـت یــک منبــع خــوب بــرای تقویــت حافظــه و همچنیــن منبــع درمانــی بــرای آلزایمــر باشــد. تولیــد رادیکال هــای آزاد در طــی متابولیســم یــا گونه هــای اکســیژن فعــال  و ســایر فعالیت هــای فراتــر از ظرفیــت آنتــی اکســیدانی یــک سیســتم بیولوژیکــی باعــث ایجــاد اســترس اکســیداتیو می شــود  کــه در بیماری هــای قلبــی، بیماری هــای تخریب کننـده عصـب، سـرطان و در رونـد پیـری نقـش دارد. آســیب اکســیداتیو در ایجــاد بیمــاری هــای دژنراتیــو مزمـن و وابسـته بـه سـن نقـش دارد ولـی آنتی اکسـیدان های رژیـم غذایـی مخالـف ایـن امـر اسـت، بنابرایـن خطـر بیماری را کاهـش می دهـد. زمانـی کـه موادغذایـی در معـرض عوامــل محیطــی مثــل هــوا، نــور و دمــا قــرار می گیرنــد بــه طــور معمــول رادیکال هــای آزاد در آن هــا تولیــد می شــود، افـزودن آنتـی اکسـیدان ها بـه غـذا از اکسیداسـیون ممانعـت می کنــد. در حــال حاضــر بیشــتر آنتی اکســیدان های مـورد اسـتفاده بـرای ایـن منظـور بـه صـورت مصنوعـی تولید می شــوند.

مشکلات آنتی اکسیدان های مصنوعی

داشــتن عــوارض جانبــی از مهم تریــن مشکلات آنتی اکســیدان های مصنوعــی بــه شــمار می آید. گیاهــان منبـع بالقـوه ای از آنتی اکسـیدان های طبیعـی هسـتند. آنتـی اکســیدان های طبیعــی یــا آنتی اکســیدان های شــیمیایی جــزء متابولیت هــای ثانویــه گیاهــان می باشــند. کاروتنوئیدهــا، فلاوونوئیدها، اســیدهای ســینامیک، بنزوییــک اســیدها، اســید فولیــک، اســید اســکوربیک، توکوفرول هــا و توکوترینول هــا از جملــه آنتــی اکســیدان هایی هســتند کــه گیاهـان بـرای تامیـن نیازهـای خـود تولیـد می کننـد. زنجبیــل حــاوی تعــدادی آنتی اکســیدان ماننــد:

• بتاکاروتــن
• اســید اســکوربیک
• ترپنوئیدهــا
• آلکالوئیدهــا
• پلی فنول هــا

مانند: فلاونوئیدهــا، گلیکوزیدهــای فلاون و روتیــن اســت. از طــرف دیگــر زنجبیــل بــه راحتــی قابــل کشــت و دارای طیــف گســترده ای از آنتی اکســیدان ها اســت، بــه همیــن علــت می توانــد منبــع اصلــی آنتی اکســیدان های طبیعــی یـا فیتوشـیمیایی باشـد. مطالعـات پیشـین در مـورد خـواص آنتی اکســیدانی گونه هــای مختلــف زنجبیــل فقــط بــه ریزوم هـا محـدود شـده بـود کـه گـزارش شـده اسـت دارای خــواص بازدارندگــی تیروزینــاز می باشــد. اخیــرا محصولات آرایشــی روشــن کننده پوســت از ریزوم هــای زنجبیــل تولیــد شــده اســت.

رنجبیل، طعــم دهنــده مــواد غذایی

اگرچه از برگ هــای گونه هــای زنجبیــل به عنــوان طعــم دهنــده مــواد غذایی و در طب ســنتی اســتفاده می شــود، امــا تحقیقــات کافــی در مــورد خــواص آنتی اکســیدانی و مهارکنندگــی تیروزینــاز انجــام نشــده اســت. آنتی اکســیدان ها بــه دلیــل تفــاوت در نحــوه عملکــرد، در رونــد اکسیداســیون لیپیــد در مراحــل َ مختلــف تأثیــر می گذارنــد. ترکیبــات پلــی فنولــی دارای فعالیـت آنتی اکسـیدانی شـناخته شـده ای هسـتند و احتمالا فعالیــت عصاره هــا بــه دلیــل وجــود ایــن ترکیبــات اســت. اعتقــاد بــر ایــن اســت کــه ایــن فعالیــت آنتی اکســیدانی عمدتــا بــه دلیــل خاصیــت ردوکــس آنهــا اســت کــه نقــش مهمــی در جــذب و خنثــی ســازی رادیکال هــای آزاد، فــرو نشــاندن اکســیژن یــک یــا ســه ظرفیتـی یــا تجزیـه پروکســیدها دارد. مطالعــات قبلــی نشــان داده اســت کــه:

برخــی از اجــزای فلاونوئیدهــا ماننــد کوئرسـتین دارای فعالیـت ضدسـرطانی بـوده و قـادر بـه مهـار رشــد ســلول های ســرطانی هســتند. اســید گالیــک بــه عنــوان یــک پــاک کننــده رادیکال هــای آزاد و بــه عنــوان القــا کننــده تمایــز و آپوپتــوز در:

• سرطان خون
• سرطان ریه
• سلول های آدنوکارسینومای روده بزرگ
• سلول های لنفوسیت طبیعــی

گزارش شــد.

اثرات زنجبیل بر سکته مغزی

میـزان بـروز و عواقـب سـکته مغـزی بـا افزایـش سـن افزایـش می یابــد، گزارشــات نشــان دادنــد کــه بیــش از 80 درصــد ســکته های مغــزی در افــراد بـالای 65 ســال رخ می دهد.  آســیب مغــزی در افــراد مســن شــدیدتر اســت و  آنزیم هــای آنتی اکســیدان و فاکتورهــای نوروتروپیــک پــس از حملــه ســکته، تولیــد نمی شــوند. ســکته مغــزی در پیــری مغــز بــه دلیــل از دســت رفتــن و کاهــش عملکــرد ســلول های پشــتیبانی کننده مغــز ماننــد آستروســیت ها و ســلول های اندوتلیــال اســت. دو مطالعــه مســتقل بــه بررسـی پتانسـیل دارویـی زنجبیـل پرداختـه و اثـرات ترمیمی زنجبیـل را در انسـداد شـریان مغـز میانـی بدلیـل از دسـت دادن حافظــه و ســکته مغــزی نشــان داده اســت. MCAO  یـک مـدل حیوانـی اسـت کـه معمولا برای سکته مغــزی ایســکمیک اســتفاده می شــود و از طریــق احاطــه منطقــه شــریان مغــز میانــی، نقــش بالینــی را ایفــا می کند. اســترس اکســیداتیو ناشــی از ایســکمی و خونرســانی  مجــدد پــس از MCAO می توانــد باعــث تجزیــه عصبــی و تولیــد مولکول هــای دفــاع آنتی اکســیدانی شــود.  هــر دو مطالعــه نشــان دادنــد کــه ســطح آنزیم هــای آنتــی اکسـیدان ماننـد:

• SOD
• CAT
• GPx

در هیپوکامـپ پـس از درمــان بــا زنجبیــل افزایــش می یابــد. بــا توجــه بــه اینکــه آزمایشــات بالینــی بــا هــدف قــرار دادن ROS هــای موجــود بــا اســتفاده از آنتی اکســیدان ها هرگــز نتایــج مطلوبــی را ارائــه نداده انــد، هــدف قــرار دادن پــاک کننده هــای ROS ، امیــدوار کننده تــر بــه نظــر می رســد. بنابرایــن، زنجبیــل می توانــد منبعــی بــرای فعــال کــردن آنزیم هــای SOD ، CAT و GPx باشــد.

فواید سه ترکیب زنجبیـل

همچنیــن ســه ترکیــب زنجبیــل در مدل هــای حیوانــی ســکته مغــزی  موثــر بــود. 6- شــوگائول نقص های رفتــاری و ســکته مغــزی ناشـی از MCAO را از طریـق تغییـرات پاییـن دسـت اسـترس اکســیداتیو، التهــاب عصبــی و ســیگنالینگ ســلول MAPKs از طریــق مهــار CysLT1R کاهــش می دهــد. نتایــج مشــابهی در مــدل ســکته مغــزی در مطالعــه دیگــری ناشــی از انســداد شــریاهای کاروتیــد مشــترک دو طرفــه پــس  از  درمـان بـا شـوگائول مشـاهده شـد.  بـا مهـار فعالیـت کاســپاز 3 ، فعــال ســازی میکروگلیــا و تولیــد فاکتــور نکــروز تومـورα ، آسـیب سـلول هیپوکامـپ را کاهـش داد. بـه طـور مشـابه، درمـان بـا 6- پـارادول باعـث:

• کاهـش نقـص عصبـی
• آســیب مغــزی
• فعــال شــدن میکروگلیــا پــس از MCAO

می شود. ایـن نتایـج ایـن واقعیـت را کـه زنجبیـل دارای پتانســیل درمانــی در ســکته مغــزی اســت تاییــد می کنــد، بـه دلیـل تأثیـر آن در کاهـش اسـترس اکسـیداتیو، التهـاب عصبــی و آپوپتــوز  ایــن نتیجــه حاکــی از آن اســت کــه زنجبیــل و اجــزای فعــال آن ممکــن اســت نقایــص رفتــاری ناشــی از ســکته مغــزی و آســیب مغــزی را کنتــرل کننــد.

اثرات زنجبیل بر میگرن

میگرن، شــایعترین شــکل ســردرد همــراه بــا یــک اختلال عصبــی کانونــی و علائم بینایــی و حرکتــی اســت، ارتبــاط نزدیکــی بــا تغییــر در ســاختار مغــز ناشــی از ســن، ماننــد نــازک شــدن قشــر مغــز دارد. علیرغــم پیشـرفت هایی کـه در زمینـه درمـان میگـرن صـورت گرفتـه و بیمــاران فرصت هــای بیشــتری بــرای انتخــاب داروهــای خـاص و موثرتـر دارنـد، بسـیاری از بیمـاران ترجیـح می دهنـد بـه جـای داروهـای شـیمیایی دارای عـوارض جانبـی، از جملـه علائم گوارشــی و بــی اشــتهایی، ســردرد را از طریــق داروی مکمــل و جایگزیــن تســکین دهنــد. در پژوهشــی اثــرات ســوماتریپتان بــه عنــوان یــک داروی معمــول و کپسـول های زنجبیـل را بـر درد و شـدت حملات میگـرن را بررسـی کردنـد. نتایـج نشـان داد کـه در مـدت زمان 2 ساعت پــس از مصــرف هــر دو دارو کاهــش درد را نشــان می دهــد. بـا ایـن حـال، افـراد تحـت درمـان بـا زنجبیـل در مقایسـه بـا گـروه تحـت درمـان بـا سـوماتریپتان عـوارض جانبـی کمتری داشـتند. علاوه بـر ایـن، اثـرات ضـد اسـتفراغ زنجبیـل  ممکن است علائم حالـت تهــوع ناشـی از میگـرن حــاد را کاهـش دهـد. ایـن نتایـج نشـان مـی دهـد کـه زنجبیـل ممکـن اسـت بـه طـور موثـر علائم میگرن را بدون اثرات جانبــی در مقایســه بــا داروهــای معمولــی بهبــود بخشد.

 اثرات نوروپاتولوژی زنجبیل

اختلالات عصبـی مرتبـط بـا سـن شـامل انـواع بیماری های تخریـب کننـده عصبـی ماننـد بیمــاری آلزایمـر و بیمــاری پارکینســون و همچنیــن ســایر (Age-related Neurological Disorders)  ANDs ماننــد میگــرن و صرع است. اثــرات نوروپاتولــوژی زنجبیــل کــه معمولا در ANDs  مشاهده می شود، از جملــه اســترس اکســیداتیو، اختلال در عملکــرد میتوکنــدری، التهــاب عصبــی مزمــن و مــرگ سـلولی آپوپتوتیــک، کــه می توانــد بــه طــور مســتقیم بــه شــروع و پیشــرفت بیمــاری منجــر شــود، مــورد بررســی قـرار گرفتـه است.  افزایـش اسـترس اکسـیداتیو و التهـاب عصبـی بـه دلیـل پیـری مغـز باعـث تحریـک اختلال عملکــرد میتوکنــدری و آســیب آپوپتوتیــک در ســلول های عصبــی CNS می شــود.  همچنیــن شــواهد نشــان می دهـد کـه عصـاره زنجبیـل دارای اثـر ضـد التهابـی عصبـی در بیماری هـای مرتبـط بـا ANDs اسـت.

درمـان بـا عصـاره زنجبیــل

درمـان بـا زنجبیــل بیــان ســیتوکین های پیــش التهابــی و NF kB را در میکروگلیــای 2 BVتحریــک شــده بــا لیپوپلــی ســاکارید تنظیــم کــرد. گــزارش شــده اســت کــه عصــاره  زنجبیــل دارای اثــر محافظــت نورونــی در برابــر انســفالوپاتی دیابتــی ناشــی از استرپتوزوتوســین همــراه بــا اســترس اکسـیداتیو و گلیـوز در مـوش صحرایـی است.  زنجبیـل همچنیــن از طریــق افزایــش آنزیم هــای آنتــی اکســیدان درونــی، از جملــه SOD ، CAT و  GPx، اســترس اکســیداتیو ناشــی از ســموم دفــع آفــات ماننــد:

• dichlorvos
• lindane

را مهار می کند.  بــه طورکلــی، زنجبیــل پتانســیل تنظیـم شـرایط پاتولوژیـک مرتبـط بـا ANDs و یـک درمـان مکمـل بـرای ANDs را دارد. زنجبیـل نـه تنهـا در مدل هـای AND  بلکـه در شـرایط پاتولوژیـک مرتبـط بـا ANDs نیـز از نظـر کارآیـی درمانـی تأییـد شـده اسـت. بـا کنتـرل پاتوژنـز ANDs هــا ، علائم خــاص بیمــاری و تغییــرات پاتولوژیــک را بهبـود می بخشـد. علاوه بـر ایـن، ترکیبـات فعـال مشـتق از زنجبیل از جمله:

• شـوگائول
• جینجـرون
• دی هیدرو  جینجـرون
• پـارادول اثـرات مختلـف ضـد ANDs

را در مطالعــات پیــش بالینــی بــه نمایــش گذاشــته اند کــه اقدامــات نــورو فارماکولوژیــک همــراه بــا هــر نــوع عمــل را نشــان می دهــد. بــه طــور خــاص، شـوگائول به طور قابــل توجهــی اقدامــات عصبــی فارماکولوژیکــی متعــددی را در ANDs نسـبت بـه سـایر ترکیبـات مشـتق شـده از زنجبیل  نشـان می دهـد. ایـن ویژگی هـای شـوگائول ممکن است  در میـل اتصـال شـدید بـه آلبومیـن سـرم انسـان نقش داشـته باشـد، کـه پروتئیـن اصلـی انتقالـی در گـردش خـون اسـت و می توانـد بـر اثربخشـی فارماکودینامیکـی تأثیـر بگـذارد.

 اثرات زنجبیل بر MS

مولتیپـل اسـکلروزیس یـک بیمـاری خـود ایمنـی اسـت کـه بیشـتر در بزرگسـالی رخ می دهـد. علـت بیمـاری MS هنـوز بـه خوبـی شـناخته نشـده اسـت، امـا مشـخص شـده کـه عوامـل ژنتیکـی و محیطـی نقــش مهمـی در شــروع یــا پیشـرفت بیماری MS دارند.  در بیماری MS، سـلول های التهابـی غلاف میلیـن را در CNS تخریـب می کننـد کـه در نهایـت منجـر بـه تضعیـف هدایـت پتانسـیل عمـل می شـود. دو ویژگـی اصلـی MS التهــاب حـاد کـه بـا دمیلینــه شــدن  و از دسـت دادن آکسـون همراه می باشـد .  پـس از آسـیب، سـلول های پیـش سـاز الیگودندروسـیت ها کـه در پارانشــیم قــرار دارنــد بــه طــور مــداوم الیگودندروســیت های میلیــن کننــده تولیــد می کننــد.  علاوه بــر ایــن، بــا توجــه بــه توانایــی ســلول های بنیــادی عصبــی بــرای تمایــز بــه ســلول های پیــش ســاز الیگودندروســیتها، ایـن سـلول های بنیـادی بـه عنـوان یـک منبـع مهـم بـرای تولیــد مجــدد میلیــن تلقــی می شوند.  اســتفاده از داروهــای مکمــل و جایگزیــن، بــه ویــژه داروهــای گیاهــی در بیمــاران مبتلا بــه MS طــی دهه هــای گذشــته افزایــش چشــمگیری داشــته اســت.  در ایــن میــان ظرفیــت ضـد التهابـی زنجبیـل دلیـل مصـرف آن توسـط بیمـاران MS اسـت. جینجرول هـا و مشـتقات کـم آب آن (شـوگائول هـا)، اجـزای اصلـی زنجبیـل هسـتند کـه دارای اثـرات ضـد التهابی می باشند.

نتایج

بــا توجــه بــه نتایــج حاصــل از پژوهش هــای متنــوع و متعــددی کــه بــر روی اثــرات مثبــت درمانــی گیــاه دارویــی زنجبیــل صــورت گرفتــه می تــوان چنیــن نتیجه گیــری کــرد کـه زنجبیـل گیاهـی بـا اثـرات جانبـی بسـیار انـدک، جـز گیاهـان دارویـی امـن شـناخته اسـت. بـا توجـه بـه گزارشـات اعلام شــده از ســوی محققیــن، زنجبیــل می توانــد نقــش موثــری در درمــان و پیشــگیری بســیاری از بیماری هــای عصبــی داشــته باشــد. از طــرف دیگــر نداشــتن اثــرات ســوء بــر سلامتی انســان در مقایســه بــا داروهــای شــیمیایی نیــز بــر اهمیــت ایــن گیــاه می افزایــد. همچنیــن شناســایی دقیــق ترکیبــات درمانــی ایــن گیــاه و بررســی عملکــرد هــر یــک از آنهــا می توانــد کمــک بســزایی در کنتــرل و درمــان بیماری هــای مختلــف سیســتم عصبــی داشــته باشــد.

منبع

کج کلاه، ماهان، موسوی، فاطمه، عسگری، آرش، اسدی، اسداله، و عبدالمالکی، آرش. (1401). بررسی اثرات نوروفارماکولوژیک زنجبیل: یک مرور روایی. علوم اعصاب شفای خاتم، 10(3 )، 113-122.

اسـتفاده از گیاهـان دارویـی سـنتی و بومـی بـه عنـوان طـب مکمــل طی  بیست ســال گذشــته در دنیــا افزایــش یافتــه اسـت. امـروزه گیاهـان دارویـی بـرای درمـان و پیشـگیری  بســیاری از بیماری هــا بــه کار می روند.  براســاس گزارشــات ســازمان بهداشــت جهانــی حــدود 80 درصــد از جمعیـت جهـان عمدتـا  بـه درمان هـای سـنتی متکی هسـتند کــه شــامل اســتفاده از عصاره هــای گیاهــی یــا مــواد فعــال آنهـا اسـت. در این مقاله به بررسی اثرات نوروفارماکولوژیک زنجبیل میپردازیم.

مزایا و مضررات داروهـای گیاهـی

سـمیت و عـوارض جانبـی کمتـری در مقایسـه بـا داروهـای معمـول (صنعتـی) مصرفـی داشـته و توجـه محققیـن را بـه خـود جلـب کرده اسـت. ارزش دارویـی ایـن گیاهـان در برخـی مـواد شـیمیایی نهفتـه اسـت کـه عملکـرد فیزیولوژیکـی مشـخصی را در بـدن انسـان ایجـادمی کنند.  زنجبیــل نیــز بــه دلیــل داشــتن خــواص دارویــی متعــدد بســیار ارزشــمند می باشــد . زنجبیل بــه عنــوان یکــی از عناصــر کلیــدی در بســیاری از متــون قدیمــی طــب سـنتی عنـوان شـده اسـت. کنتـرل طیـف وسـیعی از امـراض ماننـد:

• رماتیسـم
• فشـار خـون بـالا
• اسـتفراغ
• عفونـت
• آسـم
• دیابــت
• درد قفســه ســینه در طــب ســنتی توســط زنجبیــل

صـورت گرفتـه اسـت.

اثرات

زنجبیـل اثـرات ضدالتهابـی، ضدآپوپتــوزی و آنتی اکســیدانی قــوی (جهــت کنتــرل تولیــد رادیکال هــای آزاد) دارد. علاوه بــر ایــن، زنجبیــل می توانــد محـرک:

• اشـتها
• ضـد اسپاسـم
• ادرار آور
• آرامـش بخـش
• آنتـی باکتریــال
• شــل کننــده عــروق
• مســهل و ملیــن
• تخفیــف دهنــده بیماری هــای تنفســی

باشــد. در طــب ســنتی  ایرانــی در مــوارد متعــدی ماننــد تقویــت حافظــه، بازکننــده انسـداد کبـدی، ضـد قـارچ، رفـع کننـده نفـخ معـده و روده، ضـد عفونـی کـردن بـدن و رفـع اسـهال ناشـی از مسـمومیت غذایــی اســتفاده می شــود. طــب ســنتی اسلامی نیــز بــه گیاه زنجبیل توجــه ویــژه دارد. از آنجــا کــه چیــن یکــی از اصلی تریــن خاســتگاه های ایــن گیــاه دارویــی می باشــد.

طــب ســنتی چینــی

در متــون طــب ســنتی چینــی، زنجبیــل را گیاهــی محــرک و گــرم می داننــد کــه می توانــد ســرماخوردگی را درمــان، بــدن را تغذیــه و ضعــف را برطــرف نمایــد. درمــان:

• ســردرد
• تهــوع
• ســرماخوردگی
• آرتــروز
• روماتیســم
• التهابــات
• گرفتگــی هــای عضلانی در متــون طــب ســنتی هنــدی، عربــی و آفریقایــی

تاکیــد شــده اســت. طــی ســال های اخیــر مطالعــات متعــدد و ســازمان یافتــه ای جهــت بررســی اثــرات سلامتی و مکانیســم زنجبیــل انجــام گرفتــه اســت . براســاس مطالعــات صــورت گرفتــه زنجبیــل و ترکیبــات  آن دارای فعالیت هــای آنتــی اکســیدانی قــوی می باشــند کــه مانــع از آســیب رســانی بــه ماکرومولکول هــا در شــرایط اســترس ایجــاد شــده توســط رادیــکال هــای آزاد می شــود.  از سویی  زنجبیــل و ترکیبــات آن نقــش حیاتــی بــه عنــوان  فرایندهــای ضــد التهابــی را از خــود نشــان می دهنــد کــه از  طریـق مهـار COX  و همچنیـن مهـار فاکتـور هسـته ای kB   فراهـم می شـود.  از طرفی زنجبیـل می توانـد از طریـق تعدیـل  مسـیرهای ژنتیکـی ماننـد:

• ژن سـرکوبگر تومـور فعـال
• تعدیـل آپوپتـوز
• مهـار VEGF

بـه عنـوان ضـد تومـور عمـل کنـد. مطالعـات نشـان می دهنـد ترپنوئیدهـای موجـود در زنجبیـل از طریــق فعــال کــردن 53P  آپوپتــوز را در ســلول های سـرطانی آندومتـر القـا می کنـد. زنجبیـل و ترکیبـات آن بــه عنــوان محافــظ عصبــی نقــش حیاتــی دارنــد. تصــور بــر ایــن اســت کــه ترکیبــات فنلــی و فلاونوئیــدی موجــود در زنجبیـل اثـرات محافظـت کنندگـی عصبـی از خـود نشـان می دهنــد. مطالعـه ای بـر عصــاره زنجبیــل نشــان داده کــه زنجبیــل بــا:

• کاهــش LPO
• GPX
• GST
• GSH
• SOD
• CAT
• QR
• ســطح پروتئیــن در موش هــای تحــت درمــان

دارای اثــر محافظتـی عصبـی بـوده اسـت.  تمامـی مطالعـات نشـان دهنـده اهمیـت دارویـی و تاثیـرات مثبـت زنجبیـل بـر مسـیر مطالعــات پزشــکی و درمــان گــروه وســیعی از بیمــاری هــا دارد. ایــن پژوهــش مــروری بــر اثــرات نوروفارماکولوژیــک ایــن گیــاه دارویــی ارزشــمند صــورت گرفتــه است.

سیستماتیک و مورفولوژی زنجبیل

زنجبیل بــا نــام علمــی    Z.officinale از تیــره  Zingiber aceae دارای 46 جنـس بـا بیـش از 70 گونـه بومـی مناطـق گرمسـیری و نیمه گرمسـیری آسـیا شـرقی می باشـد. زنجبیل گیاهــی چندســاله بــا ریزوم هــای غــده ای و ســاقه هایی بــا ارتفــاع بیــش از یــک و نیــم متــر می باشــد. ریزوم هــا بــه صـورت افقـی در خـاک رشـد می کننـد و از قطعـات منشـعب، بندبنـد نامنظـم و مسـطح تشـکیل می شـود. سـطح خارجـی ریـزوم زرد نخـودی کـم رنـگ یـا قهـوه ای روشـن بـا خطـوط طولــی و تــا حــدودی ســفت و زبــر و ســطح داخلــی ریــزوم بــه رنــگ قهــوه ای متمایــل بــه زرد اســت و دارای دســتجات آونـد چوبـی متعـدد و پراکنـده و سـلول هایی حـاوی الئورزیـن می باشــد. برگ هــای آن دراز، نــوک تیــز و غلاف دار بــه رنـگ زرد کـم رنـگ و بـراق اسـت کـه بـه صـورت متنـاوب  روی ســاقه آرایــش یافته انــد.

ســاقه گلــدار زنجبیــل

ســاقه زنجبیــل کوتاهتــر از ســاقه برگــدار آن اســت و گل هــای آن بــه صــورت ســنبله دوکـی شـکل بـوده و هـر گل از برگچه هـای نـازک بـه رنـگ زرد متمایــل بــه ســبز پوشــیده شــده اســت. میــوه زنجبیــل کپسـولی شـکل و دارای دانه هـای کوچـک بـا پوشـش کاذب تیــره رنــگ و بــوی مطبــوع اســت. پــودر حاصــل از ریــزوم زنجبیــل رنگــی ســفید متمایــل بــه زرد و طعمــی تنــد دارد کــه حــاوی ســلول های پارانشــیمی بــا دیــواره نــازک و گرانول هــای نشاســته ای می باشــد. آوندهــای آبکــش شــکل:

• نردبانــی
• مشــبک
• مارپیچــی

دارنــد و حــاوی رنگدانه هــای تیـره بـا قطـرات اولئورزیـن و سـلول های روغنـی و سـلول های رزیـن بـه صـورت پراکنـده در پارانشـیم گیـاه هسـتند.

ترکیبات زنجبیل

تاکنــون بیــش از 400 نــوع مــاده از جملــه کربوهیدرات هــا، لیپیدهــا، ترپن هــا و ترکیبــات فنلــی در زنجبیــل شناســایی شــده اســت.  از نظــر شــیمیایی، مــواد تشــکیل دهنــده زنجبیـل بـه ترکیبـات تنـد و طعـم دهنـده تقسـیم می شـوند. ترکیباتــی ماننــد:

• شــوگائول
• زینجــرون
• جینجــرول
• گینجردیــاول
• جینگــردی اون
• کاپسیســین مــواد تند موجـود در زنجبیـل

شناسـایی شـده اند. ترکیبـات غیـر فـرار تند مانند:

• gingerols
• shogaols
• zingerone
• پــارادول

مهم تریـن ترکیبـات دارویـی زنجبیـل بـه شـمار می روند. جینجـرول مهم تریـن ترکیـب تنـد در زنجبیـل تـازه بـا خـواص بیولوژیکـی مختلـف اسـت و در بهبـود یـا پیشـگیری از بیماری هـای مزمـن در نمونه هـای انسـانی و حیوانـی و همچنیـن درمــان ســرطان سـینه موثـر است.  مطالعــات اخیــر نشــان داده اســت کــه شــوگائول بــه دلیــل داشــتن گــروه βهیدروکســی کتون نسـبت بـه دمـا پایدارتـر از جینجرول اسـت و اثـرات دارویی قـوی تـری نسـبت بـه جینجـرول دارد. پـارادول  از شــوگائول توســط فراینــد متابولیســم میکروبــی تولیــد می شــود و نشــان داده شــده اســت کــه دارای فعالیت هــای آنتــی اکســیدانی و ضــد التهابــی مشــابه شــوگائول است.  زینجــرون دارای فعالیت هــای دارویــی متنوعــی شــامل فعالیت هــای:

• آنتــی اکســیدانی
• ضــد التهابــی
• ضــد سـرطانی
• ضـد چربـی خـون
• ضـد باکتـری

اسـت.

مــواد طعــم دهنــده زنجبیــل بــه دو دســته طبقــه بنــدی  می شــوند مــواد فــرار و ســزکوئی ترپن ها کــه مــواد فــرار زنجبیــل شــامل:

• کامفــن
• کومـن
• برنئـول
• بیس آبلـن
• زینجیبــرن
• پینــن

می باشد و سـزکوئی توژن، کــه از دســته ســزکوئی ترپن ها می باشد.

اثرات زنجبیل بر پارکینسون

پارکینســون یکــی از رایج تریــن اختلالات عصبــی وابســته بـه سـن می باشـد. گـزارش شـده اسـت کـه افـراد دارای سـن 60  تـا 85 سـال، پنج برابـر بیشـتر از سـایرین در معـرض ایـن بیمــاری هســتند. ویژگی هــای اصلــی پاتولوژیــک PD شــامل دژنراســیون پیشــرونده نورون هــای   DA و محتویــات  سیتوپلاسمی  اجســام لویــی از طریــق تجمــع پروتئین هــای آلفــا ســینوکلین در مغــز میانــی اســت.  بــا افزایــش ســن، تجمــع نقص هــای DNA و پروتئین هــای وابســته، از بیــن رفتــن نورون هــای DA را از طریــق افزایــش تجمــع ســمی آلفــا ســینوکلین و اختلال عملکــرد میتوکنــدری در  جســم ســیاه یا SN تســریع می کنــد . از دســت دادن نورون هــای عصبــی DA در SN منجــر بــه تخلیــه شــدید جســم ســیاه DA می شــود کــه منجــر بــه نقــص شــدید در تحـرک ماننـد:

• ارتعـاش اندام هـا در حالـت اسـتراحت
• سـفتی و خشـکی اندام هـا
• کنـد شـدن حـرکات
• ضعـف در برقـراری تعــادل

می شــود . روش درمانــی PD از طریــق درمــان جایگزینــی AD از ســال 1970 تغییــر نکــرده اســت. ایــن داروهــا صرفــا بــه تســکین علائــم کمــک می کننــد و نمی تواننــد ســبب درمــان بیمــاری شــوند. از آنجــا کــه DA اتواکسـیداتیو اسـت، درمـان لوودوپـا بـرای چنـد سـال باعـث بــروز عــوارض جانبــی شــدید، از جملــه ضعــف در حرکــت و دیســکینزی ناشــی از لوودوپــا و همچنیــن آســیب های عصبــی DA می شــود .  پژوهش هــا نشــان داده اســت کــه زنجبیــل از طریــق مهــار فعــال ســازی میکروگلیاهــا و آزاد کردن ســیتوکین های ضدالتهابــی، فعالیــت ضدالتهابــی را عصبـی را نشـان می دهـد.

اثــرات مثبــت درمانــی گیــاه دارویــی زنجبیــل

بــا توجــه بــه نتایــج حاصــل از پژوهش هــای متنــوع و متعــددی کــه بــر روی اثــرات مثبــت درمانــی گیــاه دارویــی زنجبیــل صــورت گرفتــه می تــوان چنیــن نتیجه گیــری کــرد کـه زنجبیـل گیاهـی بـا اثـرات جانبـی بسـیار انـدک و جـز گیاهـان دارویـی امـن شـناخته اسـت. بـا توجـه بـه گزارشـات اعلام شــده از ســوی محققیــن، زنجبیــل می توانــد نقــش موثــری در درمــان و پیشــگیری بســیاری از بیماری هــای عصبــی داشــته باشــد. از طــرف دیگــر نداشــتن اثــرات ســوء بــر سلامتی انســان در مقایســه بــا داروهــای شــیمیایی نیــز بــر اهمیــت ایــن گیــاه می افزایــد. همچنیــن شناســایی دقیــق ترکیبــات درمانــی ایــن گیــاه و بررســی عملکــرد هــر یــک از آن هــا می توانــد کمــک بســزایی در کنتــرل و درمــان بیماری هــای مختلــف سیســتم عصبــی داشــته باشــد.

منبع

کجکلاه، ماهان، موسوی، فاطمه، عسگری، آرش، اسدی، اسداله، و عبدالمالکی، آرش. (1401). بررسی اثرات نوروفارماکولوژیک زنجبیل: یک مرور روایی. علوم اعصاب شفای خاتم، 10(3 )، 113-122.