بررسی غلظت خونی وانادیوم و کروم در بیماران سندروم متابولیک با و بدون دیابت تیپ 2

عناصر کمیاب نقش متنوعی در تنظیم و فعالیـت هـاي کاتالیتیکی به همراه آنزیم ها و مولکول هاي بیولوژیک دارنـد . نقــش اصــلی و کلیــدي ایــن عناصــر در مــسیر متابولیــک کربوهیدرات ها تا حدي مشخص می باشد. سندروم متابولیک (MetS ) یک مجموعه اي از فاکتورهایی است کـه دیابـت و بیماري هاي قلبی عروقـی و اسـتروك را افـزایش مـی دهـد . کمبود وانادیوم و کروم که ناشی از کمبـود آنهـا در تغذیـه روزانه است، می تواند زمینه بیماري هاي سندروم متابولیک و به دنبال آن دیابت را افزایش دهد. اهداف ایـن مطالعه ارتباط بین میزان این عناصـر در خـون بیماران سندروم متابولیک با و بدون دیابت تیپ 2 با شـدت بیماري می باشد.

تعریف سندروم

سندروم یا نشانگان عبارت است از:

مجموعه علائم و نشانه هاي بالینی و مشخص که همزمان اتفاق می افتند و وقوع آنها آغاز یک بیماري یـا ناهنجاري را هشدار مـی دهـد . بـا ایـن تعریـف بـه بررسـی ســندروم متابولیــک مــی پــردازیم. ســندروم متابولیــک مجموعه اي از ناهنجاري هاي بالینی و جسمی است که خطر ابتلا افراد به بیماري هاي قلبی- عروقی (CVD ) و دیابت را بالا می برد. سندروم متابولیک به خودي خـود بیمـاري نیست بلکه مجموعه اي از ویژگـی هـاي نـامطلوب ناشـی از عادات و زندگی نادرست است. سندروم متابولیک از راه هاي متفاوت، دسته ها و جمعیت هـاي بزرگـی از افـراد را درگیـر می کند. دیابت ملیتوس نوعی بیماري متابولیک است که در آن غلظت قند خـون از میـزان طبیعـی بیـشتر اسـت. ایـن بیماري را یونانیان نامگذاري کردند .

معنای دیابت

دیابت در زبان یونانی به معناي تخلیه کردن است و در واقـع همـان افـزایش ترشـح ادرار را منعکس می کند و ملیتوس در این زبـان بـه معنـاي شیرین هم چون عسل است و نشانگر گلوکز موجود در ادرار است. این عناصـر مـی تواننـد مقاومـت بـه انـسولین را کاهش داده و سطح کلسترول را پایین آورند. کروم یـک عنصر ضروري براي بدن در نظـر گرفتـه شـده اسـت. رژیـم غذایی که فاقد این عنصر باشد ممکن است منجر به توسـعه دیابت شود.

این مطالعه توصیفی تحلیلی شـامل بیمـاران سـندروم متابولیک با دیابت تیپ دو،  سندروم متابولیک بـدون دیابـت تیپ 2 و نرمال هستند . بــر اســاس معیارهاي NCEP: ATP III بیمـاران سـندروم متابولیـک، افرادي هستند که معیارهـاي زیر شامل:

• چاقی مرکزي
• هیپرتري گلیسیریدمی
• HDL پـایین
• فـشار خـون بـالا
• گلوکز پلاسماي ناشتا
• درمان خاص
• دیابت نوع 2

تشخیص داده شـده را دارا باشند.

عوارض بیماری

عوارض ویرانگر این بیماري یکی از دلایل توجـه بـه ایـن بیماري است. موري و لوپز از سازمان جهـانی بهداشـت، بـرآورد کردند که تعداد:

• 1 میلیون مورد پاي دیابتی
• 24 میلیـون مـورد نوروپاتی دیابتیک
• 6 میلیون مورد قطع عضو ناشی از دیابت
• 5 میلیون مورد رتینوپاتی دیابتیک

وجود دارد. دلیل دیگر توجه به این بیماري هزینه هاي زیادي ناشی از بیمـاري اسـت . پـیش بینی می شودکه تا سال 2030 جمعیـت کـره زمـین از مـرز 8 میلیارد نفر عبـور کنـد و در جوامـع بـا اسـتفاده از تکنولوژي هاي نو که منجر به کاهش مصرف و افـزایش ذخیـره انرژي می شود جوامع را بیشتر گرفتار این سندروم کند. دیابت یک بیماري شایع است که می تواند منجـر بـه اخـتلالات متابولیکی و عوارض مزمن شـود.

عوارض اخـتلال ناشی از دیابت

اخـتلال تنظیمـی متابولیکی ناشی از دیابت، سبب بـروز تغییـرات پاتوفیزیولوژیـک ثانویه اي در اندام هاي متعدد بدن می شود که مشکلات فراوانی را براي افراد مبـتلا فـراهم مـی آورد. به عنوان نمونه در ایـالات متحـده دیابـت شـیرین علـت اصـلی بیماري مرحله نهایی کلیوي:

• آمپوتانسیون هـاي غیرتروماتیک انـدام تحتـانی
• کوري بالغین

می باشد. با افزایش شیوع دیابت شیرین در سراسر جهان انتظار می رودکه این بیماري هم چنان یکی از علل اصلی بیماري زایی و مرگ و میر باقی بماند . دیابت تیپ 2 شایع تـرین دیابت است . این نوع دیابت بیش از %90 از کل مـوارد دیابـت را شامل می شود. دیابت نوع اول اغلب وابسته بـه انـسولین نامیـده می شود زیرا تزریق انسولین در این افراد ضروري اسـت . دیابـت نوع 2 اغلب غیر وابسته به انسولین نامیده می شود اگر چـه بهتـر است آن را دیابت وابسته به رژیـم غـذایی و ورزش بنـامیم زیـرا راهنمایی هاي غذایی و توصیه هاي ورزشی اولین مواردي هستند که بـه افـراد دیـابتی نـوع 2 ارائـه مـی شـوند در کنـار ریـسک فاکتورهایی مانند:

• سابقه خانوادگی
• سن
• چاقی
• فـشارخون بـالا
• کاهش HDL
• افزایش TG
• کاهش میزان عناصـر کـم یــاب در بدن

در ایــن بیمــاري مطــرح می باشد. کاهش Trace element هایی مانند کروم و وانادیوم باعث افزایش مقاومت به انسولین می شود کـه بـا اصـلاح رژیـم غذایی و دادن مکمل می توان از بروز یا پیـشرفت آن جلـوگیري کرد. در مطالعه حاضر مقادیر فلزات در گروه نرمال از همه بیشتر و در گـروه سندروم متابولیک مبتلا به دیابت نوع دو از همـه کمتـر اسـت. همچنین با استفاده از آزمون تی مستقل مقادیر این فلزات در دو جنس مرد و زن براي هر گروه مورد آزمون قرار گرفت.

میانگین فلزات وانادیوم و کروم

در همـه گروه ها، میانگین فلزات وانادیوم و کروم براي مردان و زنان تقریباً برابر است. سندروم متابولیک (سندروم X یا سـندروم مقاومـت بـه انسولین) شامل دسته اي از اختلالات متابولیک است که فرد را در معرض خطر بیشتري براي بیماري هاي قلبی عروقی و دیابت شیرین قرار می دهد.  اصلاح سطح عناصر کمیاب و ضروري مخصوصاً:

• کروم
• وانادیوم

در دیابت ملیتوس نقش مهمی دارنـد ولی کمتر به مطالعه نقـش آنهـا در بـروز سـندروم متابولیـک پرداخته شده است. کروم یک عنصر اساسـی و بـسیار کم مقدار با چند جایگـاه اثـر در متابولیـسم کربوهیـدرات هـا و لیپیدها می باشد. کروم 3 ظرفیتی جزئـی از کمپلکـسی بـه نـام فاکتور تحمل گلوکز می باشد و کمبود آن باعث مقاومت برگشت پذیر انسولین و دیابت می شـود. یکی از مکانیسم هایی که بـراي نقـش کـروم در افـزایش فعالیت گیرنده انسولین مطرح می باشد به این صورت است کـه حساسیت 4 GLUT به قند افزایش پیدا کرده و باعث افزایش انتقال گلوکز می شود، به این صورت که کروم باعث القاي سیگنال هاي ثانویه با افزایش فعالیـت:

• AMP Kinase
• 38 p  PAM Kinase

مـی شـود.  ایـن امـر باعـث افـزایش mRNA گیرنــده انــسولین و القــاي 4 mRNA GLUT می شود و حساسیت گیرنده نسبت به انسولین را افـزایش داده و باعث انتقال گلوکز به داخل سلول هاي عضله و چربی مـی شـود. یکی دیگر از عناصر که در بروز سندروم متابولیک و دیابت اهمیت دارد وانادیوم است . امروزه اعتقاد بر این است که عناصر می توانند اثر هم افزایی در بروز نقش خود داشـته باشـند. بـدین مفهوم که وانادیوم و کروم می توانند با هم بیشتر اثر گذار باشند تا به تنهایی.

نتایج مطالعـات حیـوانی

در مطالعـات حیـوانی وانـادیوم اثـر شـبه انـسولین قـوي از طریـق مهـار آنـزیم هـاي فسفوتیروزین فسفاتاز که مجاور گیرنده هاي انسولین هستند را از خود نشان می دهد. ترکیبات وانادیوم را می توان براي کاهش پاسخ انسولین کافی در دیابـت مـورد اسـتفاده قـرار داد. آنها را نمی توان به طورکامل براي فقدان انسولین (در دیابت نوع یک) جایگزین کرد اما می توانند نیاز به عوامل کاهنده قنـد خـون خوراکی در دیابت نوع 2 را کاهش دهند.

وانادیوم

وانادیوم معـروف به دارا بودن خاصیت ضد دیابتی اسـت. مطالعـه حاضر داراي شواهدي از کاهش عناصر کروم و وانادیوم در بیمـاران سـندروم متابولیک با و بدون دیابت تیپ 2 نسبت به گروه نرمال می باشد. نتایج نشان می دهد که کمبود وانادیوم و کروم نقش مهمی در ایجاد سـندروم متابولیـک و دیابـت نـوع 2 دارنـد . در نتیجه با اندازه گیري سطح این عناصـر و دادن آنهـا بـه صـورت مکمل از بروز و یا پیشرفت بیمـاري مـی تـوان جلـوگیري کـرد .

منبع

پالیزبان، عباسعلی، رازانی، رضا، رضایی، مهناز، بدیعی، اکبر، و پورفرزام، مرتضی. (1395). بررسی غلظت خونی وانادیوم و کروم در بیماران سندروم متابولیک با و بدون دیابت تیپ 2. یافته، 18(1 (پیاپی 67))، 74-81.