تاثير مصرف آجيل سويا بر گرگرفتگي زنان يائسه

نيمي از جمعيت جهان را زنان تشكيل ميدهند و طبق آمارهاي منتشره تقريباً 90 درصد از آنان به سن 65 سالگي ميرسند، يعني متوسط يك سوم از طول عمر خود را در دوره يائسگي سپري مي كنند. منظور از يائسگي قطع دائم قاعدگي مي باشد كه در طي آن  FSH افزايش (بيش از 40 واحد در ليتر ) و ترشح هورمون هاي استروژن و پروژسترون كاهش می یابد. این موضوع باعث تغييرات مختلفي از جمله گرگرفتگي، آتروفي ژنيتال، استئوپروز و مشكلات قلبي -عروقي در زنان يائسه مي گردد. در این مقاله به بررسی تاثير مصرف آجيل سويا بر گرگرفتگي زنان يائسه می خواهیم پرداخت. علامت كلاسيك ناشي از كمبود استروژن، گرگرفتگي است. از جمله اين علائم که بصورت دوره هاي راجعه و موقت هستند. عبارت است از:

• برافروختگي
• تعريق و احساس گرما
• طپش قلب
• احساس اضطراب
• بعضی اوقات همراه با لرز

مي باشد . اين علامت شايع و ناراحت كننده در زنان يائسه خصوصاً در شب مي تواند موجب برخاستن فرد از خواب شود. در نتيجه ، كيفيت نامطلوب خواب منجر به خستگي مزمن، تحريك پذيري، تمركز ناكافي و اختلال حافظه در فرد خواهد شد. درمان جايگزيني با استفاده از استروژن منجر به بهبود گرگرفتگي در غالب زنان طي چند روز ميگردد. اما شواهدي وجود دارد كه درمان جايگزين هورموني طولاني مدت خطر كنسر رحم و پستان را افزايش مي­دهد. علاوه بر آن پذيرش اين روش در زنان جامعه ايراني بسيار پايين بوده و تعداد كمي از زنان ايراني از درمان جايگزين هورموني استفاده ميكنند.

شیوع علائم گرگرفتگی

از طرفي شيوع علامت گرگرفتگي در بين كشورها، متفاوت گزارش شده است. در زنان يائسه در اروپا و آمريكاي شمالي شيوع 70 و 80 درصد و در زنان چيني و ژاپني به ترتيب شيوع 18 و 14 درصد گزارش شده است كه به نظر مي رسد اين اختلاف مربوط به مصرف رژيم غذايي، بويژه ميزان مصرف مواد غذايي حاوي فيتواستروژن ها توسط زنان اين جوامع مي باشد.

روش بررسي

مطالعه از نوع كارآزمايي باليني است. در اين تحقيق مطالعه بر روی زنان يائسه به مراكز بهداشتي درماني شهر يزد بودند. روش انتخاب نمونه ها به روش آسان از جامعه مورد بررسي تا تكميل حجم نمونه بود. بر اساس مطالعات مشابه، حجم نمونه مجموعاً 30 نفر محاسبه شد كه با احتساب ريزش احتمالي سي و پنج نفر در آغاز وارد مطالعه شدند كه در طول مطالعه 1 نفر بدليل مشكلات گوارشي، 1 نفر بدليل بي نظمي در مصرف و 2 نفر بدليل عدم همكاري از مطالعه حذف شده و نهايتاً 31 نفر تا پايان مداخله مشاركت داشتند. بعد از مشخص شدن زنان واجد شرايط پرسشنامه اوليه تكميل و نمونه خون نيز جهت اندازه گيري هورمون ها اخذ مي شد. سپس آجيل سويا براي مصرف 10 روز همراه با يك پيمانه با گنجايش 60 گرم سويا (60 گرم روزانه) در اختيار افراد قرار داده و نحوه مصرف آموزش داده مي­شد.

شرايط ورود و خروج از مداخله

 گذشت حداقل 12 ماه از آخرين قاعدگي ، تجربه حداقل 5 بار در روز گرگرفتگي ، تمايل به شركت در مطالعه ، فقدان سابقه آلرژي به مصرف سويا و فرآورده هاي آن، عدم دريافت درمان جايگزين هورموني، عدم خونريزي واژينال با منشاء ناشناخته، عدم ابتلا به بيماري فعال كبدي و كليوي، عدم سابقه بدخيمي، عدم سابقه ترومبوآمبوليسم از معيارهاي ورود به مطالعه بوده است. خونريزي واژينال، بروز آلرژي به سويا، عدم تمايل به ادامه مصرف سويا و نياز به مصرف دارو از معيارهاي خروج از مطالعه بوده است.

اندازه گيري ها

 متغيرهاي دموگرافيك نظير سن، تعداد بارداري، تعداد زايمان و سن يائسگي با پرسش از فرد در آغاز مداخله ثبت ميشد. وزن، قد، فشارخون دياستوليك و سيستوليك قبل و پايان سه ماه مداخله اندازه گيري و ثبت مي شد .

پنج سي سي نمونه خون در ابتدا و پايان سه ماه از فرد اخذ و و هورمون هاي استراديول، FSH ،LH تعيين مقدار شدند. با ارائه فرم مشخصي به فرد از وي خواسته شد هر بار گرگرفتگي را در اين فرم ثبت نمايد تا با استفاده از آن ميانگین دفعات گرگرفتگي در پايان هر ماه مشخص شود.

مشخصات سوياي مورد استفاده

 سوياي مصرفي در اين مطالعه ، آجيل سويای تهيه شده از شركت توس سويا بود كه هر 100 گرم از آن حاوي 123 ميليگرم ايزوفلاون بود. روزانه 60 گرم سويا به طور منقسم به صورت ميان وعده ي صبح و عصر مصرف ميشد. در اين مطالعه مصرف آجيل سويا سبب كاهش تعداد دفعات گرگرفتگي شده است. اما مكانيسم اصلي آن ناشناخته مي باشد.

دلایل كاهش استروژن

محققين معتقدند كاهش استروژن ناشي از تغيير متابوليسم آن و در ارتباط با متابوليسم سويای مصرفي ميباشد و به اثرات متقابل هورموني FSH, LH   با آن  ارتباطي ندارد و مصرف سويا تأثيري بر ميزان  Steroid Hormone Binding Globulin , FSH, LH    ندارد. احتمال ديگر مطرح در خصوص تأثير ايزوفلاون موجود در سويا بر علائم يائسگي عملكرد آن بر رسپتورهاي استروژن مي باشد. بطوريكه فيتو استروژن موجود در سويا با استروژن موجود در بدن جهت باند با گلبولين هاي متصل شونده به هورمون هاي جنسي رقابت ميكند. توصيف ديگر اين است كه ايزوفلاون نقش آنتي اكسيداني داشته است. ژونيستين نيز به عنوان يك ايزوفلاون مهاركننده تيروزين پروتئين كيناز بوده است. كه بر عملكرد ديواره اندوتليال عروق مؤثر ميباشد. با اين مكانيسم به مهار گرگرفتگي كمك مي كند.

مزایای مصرف آجیل سویا

محققين معتقدند سويا به صورت انتخابي بر رسپتورهاي استروژن اثر كرده است. و ميتواند اثر آگونيستي، آنتاگونيستي يا خنثي داشته باشد. لذ ا فيتواستروژن ها پس از ورود به دستگاه گوارش ممكن است دفع يا جذب شده و يا به تركيباتي شكسته شوند. كه آنها نيز فيتواستروژن هاي قوي باشند. سرنوشت آنها هر چه باشد فيتواستروژن ها بطور قابل توجهي با استروژن هاي سنتتيك متفاوت هستند. زيرا به آساني تجزيه مي شوند. در بافت ها ذخيره نمي­شوند و زمان كمي در بدن مي مانند. بنابراين تركيبات هرگاه بعنوان جزئي از يك رژيم غذايي معمولي مصرف شوند به احتمال قوي ايمن و سودمند هستند.

طرح قبل و بعد مطالعه و فقدان گروه كنترل از محدوديت هاي اين تحقيق به حساب ميآيد كه به دليل استفاده شكل طبيعي سويا، تهيه ماده اي بعنوان پلاسبو امكان پذير نبود. اما مصرف اين شكل از سويا از نظر دسترسي، پذيرش رواني و ارزش غذايي از مزاياي آن مي باشد. براي وضوح بيشتر اثر سويا پيشنهاد مي شود مطالعه اي با مقادير متفاوت آجيل سويا براي تعيين حداقل مقدار مؤثر در كنترل گرگرفتگي و همچنين تعيين ايمني آن انجام شود.

نتيجه گيري

با توجه به اينكه گرگرفتگي شايع ترين شكايت دوره يائسگي بوده و درمان آن با جايگزين هورموني نه تنها مقبول اكثر زنان نبوده و حتي عوارضي نيز در بر دارد كه كاربرد آن مورد اختلاف نظر متخصصين و محققين است. مصرف روزانه 60 گرم آجيل سويا، ماده غذايي مفيد،كم هزينه و كم عارضه به عنوان ميان وعده براي خانم هاي يائسه جهت كنترل گرگرفتي پينشهاد مي شود.