حافظه، که همواره با مغز و نورون‌های عصبی مرتبط بود، اکنون با یافته‌های علمی جدید در حال دگرگونی است. مطالعات نشان می‌دهد که سلولهای غیر مغزی نیز می‌توانند نقشی مشابه با نورون‌ها در ذخیره و بازیابی اطلاعات ایفا کنند. این یافته‌ی شگفت‌انگیز، درک ما از فرآیندهای یادگیری و حافظه را از محدوده مغز فراتر برده و به سایر سلولهای بدن گسترش داده است. این پژوهش‌ها نه‌تنها چشم‌اندازهای جدیدی در علم حافظه باز کرده‌اند، بلکه می‌توانند در آینده راهکارهای نوینی برای درمان اختلالات مرتبط با حافظه ارائه دهند. در این مقاله، به بررسی نقش حافظه در سلولهای غیر مغزی و اهمیت آن در بدن انسان می‌پردازیم.

خاطرات تنها در مغز نیستند

مطالعات جدید نشان داده‌اند که حافظه و یادگیری محدود به سلولهای مغزی نیستند. پژوهشی بر روی سلولهای غیر مغزی مانند بافت کلیه و عصبی نشان می‌دهد که این سلولها نیز می‌توانند اطلاعات را ذخیره کرده و به یاد بیاورند. این یافته‌ها افق جدیدی برای درک فرآیندهای حافظه و یادگیری و همچنین درمان اختلالات مرتبط ایجاد کرده‌اند.

حافظه در سلولهای غیر مغزی: مشابهت با نورون‌ها

این تحقیق بر عملکرد حافظه در سلولهای غیر مغزی تمرکز داشت و نشان داد که سلولهایی خارج از مغز نیز می‌توانند فرآیندهای مشابه نورون‌ها را از خود نشان دهند. این سلولها قادر به ذخیره و بازخوانی اطلاعات به‌طور مؤثر هستند. چنین کشفی ما را به این باور می‌رساند که یادگیری و حافظه تنها به مغز محدود نمی‌شوند و دیگر سلولهای بدن نیز در این فرآیندها نقشی اساسی دارند.

• یادگیری با تأثیر «اثر فاصله‌گذاری»

یکی از محورهای کلیدی این پژوهش، بررسی نقش ویژگی عصبی معروف به «اثر فاصله‌گذاری» بود. این اثر نشان می‌دهد که اطلاعات در صورت مطالعه با فواصل زمانی معین، بهتر در ذهن باقی می‌مانند. دانشمندان بررسی کردند که آیا سلولهای غیر مغزی نیز می‌توانند از این الگو پیروی کنند.

در این آزمایش، دو نوع سلول غیر مغزی (یکی از بافت کلیه و دیگری از بافت عصبی) در معرض پالس‌های شیمیایی مشابه با سیگنال‌های نوروترنسمیتر قرار گرفتند. نتیجه نشان داد که این سلولها همان ژن «حافظه» را که در نورون‌ها فعال می‌شود، فعال کردند.

• چگونه حافظه در سلولهای غیر مغزی شبیه‌سازی شد؟

برای ردیابی این فرآیند، پژوهشگران از مهندسی ژنتیک استفاده کردند تا این سلول‌ها پروتئینی درخشان تولید کنند که فعالیت ژن حافظه را نشان می‌داد. این ابزار به دانشمندان اجازه داد تشخیص دهند که آیا ژن حافظه در پاسخ به پالس‌های شیمیایی فعال شده یا خیر.

نکته جالب این بود که سلولهای غیر مغزی توانستند تفاوت بین پالس‌های شیمیایی تکراری و طولانی‌مدت را تشخیص دهند. مشابه نورون‌ها، آن‌ها هنگامی که پالس‌ها با فواصل زمانی مشخص ارسال می‌شدند، ژن حافظه را برای مدت طولانی‌تر و با شدت بیشتری فعال کردند.

یافته‌ها و پیامدهای آن برای سلامت و یادگیری

این پژوهش، که توسط تیمی از دانشمندان دانشگاه نیویورک انجام شد، نشان داد که توانایی یادگیری از الگوهای فاصله‌دار ممکن است یک ویژگی بنیادی در سلولهای بدن باشد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که حافظه و یادگیری نه‌تنها محدود به مغز نیست، بلکه در سطح سلولی نیز قابل مشاهده است.

طبق اظهارات نیکولای کوکوشکین، از نویسندگان اصلی این پژوهش، درک این موضوع می‌تواند روش‌های نوینی برای بهبود یادگیری و درمان اختلالات حافظه ارائه دهد. علاوه بر این، این یافته‌ها ممکن است تأثیر عمیقی بر درمان بیماری‌هایی مانند دیابت یا سرطان داشته باشند، زیرا سلول‌ها می‌توانند الگوهای مرتبط با داروها یا رژیم‌های غذایی را به یاد آورند.

نتیجه‌گیری: یادگیری فراتر از مرزهای مغز

این تحقیق نشان می‌دهد که فرآیند یادگیری و حافظه تنها به سلولهای عصبی محدود نمی‌شوند و دیگر سلولهای بدن نیز نقشی مهم در این زمینه دارند. چنین یافته‌هایی نه‌تنها درهای جدیدی برای درمان‌های پزشکی باز می‌کنند، بلکه به درک عمیق‌تری از فرآیندهای یادگیری و حافظه منجر می‌شوند. این تحقیق که در مجله Nature Communications منتشر شده، افق‌های تازه‌ای برای تحقیقات آتی در این حوزه گشوده است.
با نگاه به آینده، باید مفهوم حافظه را فراتر از مغز در نظر بگیریم و بدن انسان را به‌عنوان شبکه‌ای پویا از ذخیره و یادگیری اطلاعات ببینیم. بررسی نقش حافظه در سلولهای غیر مغزی تنها شروعی برای درک عمیق‌تر این پدیده شگفت‌انگیز است.

منبع:

https://www.nyu.edu/about/news publications/news/2024/november/memories-are-not-only-in-the-brain–new-research-finds.html

اندومتریوز مغزی یک پدیده نادر است که در آن بافت‌های اندومتریوز به طور غیرمعمول در مغز یافت می‌شوند و می‌توانند تغییرات عصبی و روانی قابل توجهی ایجاد کنند. این بیماری معمولاً با علائم فیزیکی شناخته می‌شود، اما تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که ممکن است تغییرات مغزی و اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و نوسانات خلقی نیز در بیماران مبتلا به اندومتریوز مغزی مشاهده شوند. در این مقاله به بررسی علائم روانی در بیماران مبتلا به اندومتریوز مغزی پرداخته شده است و تلاش می‌شود تا رابطه میان تغییرات مغزی و علائم روانی ناشی از این بیماری مورد بررسی قرار گیرد.

اندومتریوز و درگیری‌های غیرمعمول آن

اندومتریوز یک بیماری زنان است که در آن غدد و بافت‌های داخلی رحم به طور غیرطبیعی در مکان‌هایی خارج از حفره رحم قرار می‌گیرند. این بافت‌ها به تغییرات هورمونی پاسخ می‌دهند و می‌توانند منجر به خونریزی داخلی، التهاب، تشکیل عروق جدید و ایجاد فیبروز شوند.
این بیماری عمدتا در زنان در سنین باروری، معمولاً بین ۲۵ تا ۲۹ سالگی تشخیص داده می‌شود، اما امکان بروز آن در نوجوانی نیز وجود دارد. شیوع اندومتریوز در میان زنان نابارور حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد گزارش شده است و ۷۱ تا ۸۷ درصد از زنان مبتلا به درد مزمن لگنی نیز ممکن است به این بیماری دچار باشند. یائسگی، چه به صورت طبیعی و چه القایی، معمولاً باعث کاهش یا بهبود علائم اندومتریوز می‌شود.

علائم و محل‌های درگیر در اندومتریوز

بافت‌های غیرطبیعی رحم معمولاً در تخمدان‌ها، لیگامان‌های رحم، دیواره‌های راست روده و مثانه، پرده صفاق لگن، گردن رحم، لب‌ها و واژن یافت می‌شوند. در بیشتر موارد، اندومتریوز مرکزی به بخش پایینی نخاع و دم اسبی مرتبط است، اما موارد نادری از آسیب به مغز نیز گزارش شده است.
علائم این بیماری شامل درد قاعدگی، درد هنگام رابطه جنسی، مشکلات دفع مدفوع و ادرار، درد لگن، نفخ، تهوع، استفراغ، وجود خون در ادرار و مشکلات مثانه می‌شود.

رابطه بین اندومتریوز، اختلالات روانی و داروهای هورمونی

اندومتریوز می‌تواند با دارو یا جراحی درمان شود. درمان دارویی معمولاً شامل استفاده از هورمون‌هایی مانند پروژسترون، استروژن و داروهای خاص برای موارد مقاوم است. جراحی نیز برای برداشتن بافت‌های اندومتریوز به منظور کاهش علائم و افزایش احتمال باروری انجام می‌شود. با این حال، عود بیماری بسیار شایع است.
نرخ بالای عود بیماری و درگیری اعضای مختلف بدن نشان‌دهنده آن است که اندومتریوز یک بیماری سیستمیک محسوب می‌شود.

• مفهوم “اندومتریوز مغزی” و تغییرات مغزی

تحقیقات جدید حاکی از آن است که این بیماری ممکن است باعث التهاب و تغییرات متابولیکی شود که حتی مغز را نیز تحت تأثیر قرار دهد. اصطلاح “endometriosis brain” برای توصیف این تغییرات مغزی استفاده می‌شود. تغییراتی در حجم ماده خاکستری و بیان ژن‌ها در نواحی مرتبط با درد، احساسات، شناخت و انگیزه مشاهده شده است که می‌تواند به بروز علائم روانی منجر شود.

• تأثیر درد مزمن و داروهای هورمونی بر مغز

البته این تغییرات مغزی لزوما ناشی از اندومتریوز نیستند. درد مزمن لگن به تنهایی می‌تواند عاملی بروز اختلالات روانی و تغییرات مغزی باشد. علاوه بر این، داروهای هورمونی مانند برخی از داروهای ضدبارداری نیز ممکن است باعث نوسانات خلقی و افسردگی شوند. همچنین، ممکن است عوامل ناشناخته‌ای میان اندومتریوز و برخی اختلالات روانی مشترک باشند.

• ارتباط میان اندومتریوز و اختلالات روانی

اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی، و اعتیاد در زنان مبتلا به اندومتریوز شایع‌تر از دیگران است. زنانی که سابقه مشکلات روانی دارند نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به اندومتریوز هستند. در این میان، اختلال دوقطبی به نظر می‌رسد ارتباط بیشتری با اندومتریوز دارد. جالب اینکه شیوع اختلال دوقطبی در زنان مبتلا به اندومتریوز بیشتر از زنانی است که به دلایل دیگر دچار درد مزمن لگن هستند. این ارتباط احتمالاً به حساسیت مشترک به نوسانات هورمونی مرتبط است.

• تأثیر علائم روانی بر تغییرات مغزی

در نهایت، تغییرات روانی ممکن است تنها نشانه‌های مشکلات مغزی ناشی از اندومتریوز باشند. ضایعات اندومتریوز در مغز می‌توانند علت بروز علائم روانی در برخی بیماران باشند. با این حال، تاکنون موردی از اختلالات روانی به‌طور مستقیم مرتبط با اندومتریوز مغزی گزارش نشده است.

مطالعه موردی: نمونه‌هایی از درگیری اندومتریوز مغزی

در اینجا درباره یک بیمار با اندومتریوز مغزی صحبت می‌کنیم که به خاطر اقدام به خودکشی و تشخیص اختلال دوقطبی و اختلال پانیک به بخش روانپزشکی مراجعه کرد. این بیمار بیش از ۲۵ سال دچار مشکلات خلقی بود. ویژگی‌های غیرمعمول و نوسانات خلقی او وضعیت را پیچیده کرده و به طور فرضی به ضایعات بافت اندومتریوز در مغز او ارتباط داشت. ما همچنین به بررسی مقالات علمی درباره اندومتریوز مغزی و مخچه‌ای پرداختیم تا علائم روانی قبلاً گزارش شده را پیدا کنیم.

• سابقه پزشکی و خانوادگی

خانم L.B.، یک زن ۵۰ ساله با تشخیص اختلال دوقطبی و پانیک، در ۴۶ سالگی به دلیل اقدام به خودکشی در یک دوره هیپومانیک به بیمارستان مراجعه کرد. در خانواده او سابقه افسردگی، به ویژه از سمت مادر، مشاهده شده است. از دوران نوجوانی، او ویژگی‌های شخصیتی خاص و واکنش‌های عاطفی بالایی داشته است.

• علائم اولیه اندومتریوز

علائم اندومتریوز او از ۲۳ سالگی با دردهای قاعدگی و شکمی آغاز شد. تشخیص بیماری پس از مشاهده کیست تخمدانی و گره‌های روده‌ای تأیید شد که نیاز به جراحی داشتند. علائم بعدی او شامل دردهای لگنی و دیسپارونی (درد در حین رابطه جنسی) بود که با درمان‌های هورمونی کنترل نشدند.

درمان‌های انجام‌شده و عوارض

• جراحی‌های متعدد و درمان‌های هورمونی

او هفت بار جراحی برای برداشتن کیست‌ها و در نهایت برداشت رحم و تخمدان‌ها در ۴۵ سالگی انجام داد. درمان با آنالوگ‌های GnRH در ۲۸ سالگی به دلیل بروز علائم روانی قطع شد.

• شروع نوسانات خلقی و مشکلات روانی

نوسانات خلقی از اوایل بزرگسالی وجود داشت، اما علائم جدی روانی مانند افسردگی و حملات پانیک با آغاز درمان هورمونی در ۲۸ سالگی شدت گرفتند. او در ۳۲ سالگی اولین دوره هیپومانیک خود را تجربه کرد که به نوسانات مکرر خلق و افسردگی منجر شد.

علائم عصبی و کشف ضایعات مغزی

• شروع علائم عصبی

از ۳۵ سالگی، علائم عصبی شامل سردردهای مداوم، بی‌حسی دست، مشکلات بینایی، استفراغ، و سرگیجه ظاهر شدند. MRI مغز دو ضایعه در نیم‌کره چپ و رسوبات هموسیدرین در نیم‌کره راست را نشان داد. این ضایعات به عنوان اثرات ایسکمی فرض شدند، اما ارتباط احتمالی با اندومتریوز مغزی نیز مطرح بود.

• تأثیر یائسگی القایی

یائسگی القایی علائم زنانگی و عصبی بیمار را کاهش داد، اما علائم روانی ادامه یافتند.

تشدید وضعیت روانی و بستری در روانپزشکی

• بحران‌های روانی و اقدام به خودکشی

در ۴۶ سالگی، بیمار در یک دوره هیپومانیک دچار رفتارهای خودتخریبی شد که منجر به سوءاستفاده از دارو و اقدام به خودکشی گردید. او به دلیل وخامت حال به واحد روانپزشکی منتقل شد.

• بررسی مجدد مغزی

MRI مجدد نشان داد که ضایعات مغزی تغییر یافته‌اند. مشاوره عصبی و زنان فرض کردند که این ضایعات، کانون‌های اندومتریوزی مغزی هستند که پس از یائسگی تغییر شکل داده‌اند.

سایر مطالعات انجام‌شده:

طی یک بررسی سیستماتیک، هفت گزارش مورد بررسی قرار گرفت. یکی از این گزارش‌ها به دلیل تمرکز بر بیمارانی که دچار خونریزی زیر عنکبوتی مکرر بودند و احتمالاً به دلیل بافت اندومتریوز در کانال نخاعی بود، حذف شد. همچنین گزارش دیگری به دلیل تمرکز بر مشکلات عصبی ناشی از درد مزمن یا مشکلات روانی در بیماران اندومتریوزی حذف گردید. در نهایت، هفت مورد دیگر از بیماران مبتلا به اندومتریوز مغزی از منابع جمع‌آوری و خلاصه شدند.

عدم وجود اختلالات روانی در بیشتر موارد

هیچ‌یک از موارد گزارش شده شامل اختلالات روانی نبودند و تنها یک زن ۳۹ ساله با سه سال سابقه توهمات ناشی از صرع قاعدگی علائم روانی و عصبی داشت. این بیمار مبتلا به اندومتریوز لگنی بود و علائم صرع او به‌طور خاص با قاعدگی‌اش مرتبط بود. MRI مغز نشان داد که رسوبات هموسیدرین در ناحیه خاصی وجود دارد. درمان اولیه با داروی پروژسترون بهبودی به همراه نداشت، اما داروهای آنالوگ GnRH تجویز شدند که موجب بهبودی کامل علائمش شد. با این حال، به‌دلیل عوارض جانبی زیاد، درمان متوقف شد و پس از قطع درمان، علائم دوباره عود کردند. داروی جدیدی به نام دینواگست تجویز شد که پس از ۲۴ هفته، تمامی دردهای لگن، درد قاعدگی و صرع بیمار به‌طور کامل بهبود یافت.

صرع‌های مرتبط با دوره قاعدگی

در موارد دیگر، صرع‌ها به‌طور خاص با دوره قاعدگی مرتبط بودند. یکی از این موارد مربوط به زن ۳۱ ساله‌ای بود که در روز اول قاعدگی دچار صرع‌های جزئی می‌شد. او هر ۳۰ دقیقه یک بار دچار حمله می‌شد و در این زمان احساس بی‌حسی و سردی در پای چپش داشت. نوار مغزی نشان داد که فعالیت‌های مغزی‌اش طبیعی است و هیچ نشانه‌ای از صرع مشاهده نشد. در سی‌تی‌اسکن، سه ضایعه در نواحی خاصی از مغز پیدا شد که MRI نشان داد این ضایعات قبلاً خونریزی کرده‌اند. بیمار تحت جراحی قرار گرفت و بررسی بافتی نشان داد که غدد اندومتریال در این نواحی وجود دارند. پس از جراحی، بیمار داروی دانازول دریافت کرد و دیگر دچار صرع نشد.

سردردهای شدید با حملات کانونی

در موردی دیگر، همکاران یک زن ۴۱ ساله را توصیف کردند که به دلیل درد مزمن لگن، قاعدگی شدید و درد قاعدگی به پزشک مراجعه کرده بود. او عمل جراحی لاپاراسکوپی و ابلیشن اندومتریال انجام داد، اما دو ماه بعد از جراحی، سردردهای شدیدی در سمت راست صورتش آغاز شد. این سردردها بیش از ۲۰ بار در روز اتفاق می‌افتادند و با حملات کانونی همراه بودند که مشکلات حسی و حرکتی در دست و لرزش در انگشت اشاره‌اش به دنبال داشت. این علائم با قاعدگی‌اش مرتبط بودند.
MRI و سی‌تی‌اسکن مغز نشان داد که یک ناهنجاری در مغز وجود دارد، اما نوار مغزی طبیعی بود. داروی کاربامازپین برای درمان حملات کانونی تجویز شد و بیمار جراحی دیگری برای کاهش خونریزی قاعدگی انجام داد. پس از تجویز داروی GnRH به مدت سه ماه، علائم عصبی او ناپدید شدند، اما پس از قطع دارو و از سرگیری قاعدگی، سردردها و حملات دوباره برگشتند. به دلیل عدم تمایل او به جراحی، بیمار به مدت دو سال تحت درمان با داروهای ضد صرع قرار گرفت. در نهایت، با جراحی هیستروکتومی و برداشتن تخمدان‌ها، مشکلات عصبی بیمار برطرف شدند.

موارد صرع بدون ارتباط با قاعدگی

در برخی موارد، حملات صرع ارتباطی با دوره قاعدگی نداشتند. اولین مورد در سال ۱۹۸۷ مربوط به زن ۲۰ ساله‌ای بود که به دلیل حملات صرع و سردردهای شدید به بیمارستان مراجعه کرده بود. او سه سال سردرد ضربانی در ناحیه پس‌سری داشت که هیچ ارتباطی با قاعدگی نداشت. سی‌تی‌اسکن نشان داد که یک ضایعه در ناحیه خاصی از مغز وجود دارد. بیمار تحت عمل جراحی قرار گرفت و در آن کیستی پیدا شد که مایع قهوه‌ای رنگ داشت. بررسی بافتی نشان داد که بافت اندومتریال در کیست وجود دارد. پس از جراحی، بیمار با داروی دانازول درمان شد و سردرد او به‌طور کامل برطرف شد.

تشخیص اندومتریوز مغزی

در نهایت، در موردی دیگر از یک زن ۴۴ ساله که مبتلا به صرع مرتبط با اندومتریوز مغزی بود، از زمان قاعدگی او دچار صرع، درد قاعدگی، ناراحتی لگنی و مشکلات روده‌ای شده بود. با وجود اینکه MRI مغز هیچ ضایعه‌ای نشان نداد، درمان با داروهای GnRH تأثیر مثبتی داشت و تعداد و مدت حملات صرع بیمار به‌طور قابل توجهی کاهش یافت. عمل جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ انجام شد و علائم بیمار کاهش یافت.

بررسی مشکلات عصبی و روانی در زنان مبتلا به اندومتریوز مغزی

تمامی موارد گزارش شده، از جمله مورد مطالعه ما، شامل زنانی با علائم عصبی و روانی بودند که در سنین باروری (۲۰ تا ۴۴ سال) دچار مشکلات عصبی شده‌اند. در بیشتر این موارد، علائم عصبی غالب بودند و هیچ اختلال روانی گزارش نشده بود، به‌جز یک مورد که توهمات به عنوان نشانه‌ای از حمله‌های شناختی توصیف شد. در برخی از این بیماران، آسیب‌های مغزی مشاهده شده بود که ممکن است تأثیرات روانی قابل توجهی داشته باشد.

نتیجه‌گیری

اندومتریوز مغزی باید در بیمارانی که دچار علائم عصبی و روانی هستند، به‌ویژه در زنانی که سابقه اندومتریوز لگنی دارند، مد نظر قرار گیرد. اگرچه تغییرات مغزی ناشی از اندومتریوز در تصویربرداری مغزی ممکن است همیشه به وضوح قابل مشاهده نباشد، اما وجود علائم روانی مانند افسردگی، اضطراب و نوسانات خلقی می‌تواند به تشخیص این وضعیت کمک کند. درمان‌های مناسب و دقیق می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند، بنابراین توجه به علائم روانی و بررسی دقیق آن‌ها در کنار سایر علائم فیزیکی این بیماری ضروری است.

منبع:

Elefante C, Brancati GE, Oragvelidze E, Lattanzi L, Maremmani I, Perugi G. Psychiatric Symptoms in Patients with Cerebral Endometriosis: A Case Report and Literature Review. J Clin Med. 2022 Dec 4;11(23):7212. doi: 10.3390/jcm11237212. PMID: 36498786; PMCID: PMC9738496.

ایزوفلاون های سویا (Soy Isoflavones)، ترکیباتی گیاهی با خواص منحصر‌به‌فرد هستند که به دلیل شباهت ساختاری‌شان به استروژن، در دسته فیتواستروژن‌ها جای می‌گیرند. این ترکیبات با اتصال به گیرنده‌های استروژنی، هم می‌توانند اثرات استروژنی و هم اثرات ضد‌استروژنی از خود نشان دهند. وجود این خواص باعث شده که ایزوفلاون های سویا در تحقیقات علمی به عنوان موادی مؤثر در بهبود علائم یائسگی، پیشگیری از برخی بیماری‌ها مانند پوکی استخوان، کاهش علائم گرگرفتگی، و حتی محافظت در برابر برخی انواع سرطان مورد بررسی قرار گیرند. در ادامه، به بررسی جامع این ترکیبات، نقش آن‌ها در سلامت، و تأثیرات احتمالی آن‌ها خواهیم پرداخت.

ایزوفلاون های سویا (Soy Isoflavones) چی هستند؟

Soy Isoflavones، فیتواستروژن‌هایی (استروژن‌های گیاهی) هستند که در دانه‌های سویا یافت می‌شوند. فیتواستروژن‌ها ترکیبات غیر‌استروئیدی مشتق از گیاه هستند که دارای فعالیت بیولوژیکی شبه‌استروژنی می‌باشند. Soy Isoflavones اثرات ضعیف استروژنی و همچنین اثرات ضد استروژنی دارند. این ترکیبات به گیرنده‌های استروژنی آلفا (ERα) و بتا (ERβ) متصل می‌شوند و به نظر می‌رسد که به ERβ بهتر متصل می‌شوند.

• انواع ایزوفلاون ها وترکیبات اصلی آن در سویا

Soy Isoflavones از سه ایزوفلاون اصلی و اشکال گلیکوزیدی آن‌ها تشکیل شده‌اند: جنیستئین، دایدزئین و گلی‌سیتئین. مکمل‌های غذایی حاوی ایزوفلاون های سویا عمدتاً به صورت گلیکوزیدهای جنیستئین، دایدزئین و گلی‌سیتئین در دسترس هستند.

• اثرات بیولوژیکی ایزوفلاون های سویا

Soy Isoflavones دارای فعالیت‌های استروژنی، ضد استروژنی و غیر استروژنی هستند. همچنین، این ایزوفلاون ها می‌توانند اثرات آنتی‌اکسیدانی، ضدسرطانی، آنتی‌آتروژنیک، محافظ عروقی و ضد استئوپروز داشته باشند. این ترکیبات در درمان گرگرفتگی‌های یائسگی نیز مؤثر هستند.

• مكانيسم اثر ایزوفلاون های سویا

Soy Isoflavones فعالیت استروژنی ضعیفی دارند. ترتیب فعالیت آن‌ها در بررسی‌های in vivo به این صورت است: گلی‌سیتئین بیشتر از جنیستئین و جنیستئین بیشتر از دایدزئین. این ترکیبات به گیرنده‌های استروژنی آلفا و بتا متصل می‌شوند و به نظر می‌رسد که به گیرنده استروژنی بتا بهتر از گیرنده استروژنی آلفا متصل می‌شوند.

جنیستئین که به عنوان بیشترین ایزوفلاون سویا مورد مطالعه قرار گرفته، دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی است. این ماده یک پاک‌کننده گونه‌های فعال اکسیژن است و پراکسیداسیون چربی را مهار می‌کند. همچنین، تولید آنیون سوپراکسید توسط آنزیم گزانتین‌اکسیداز را مهار می‌کند. علاوه بر این، نشان داده شده است که جنیستئین در آزمایشات حیوانی، فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان مانند سوپراکسید دسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز، کاتالاز و گلوتاتیون ردوکتاز را افزایش می‌دهد. دایدزئین و گلی‌سیتئین نیز فعالیت پاک‌کنندگی اکسیژن فعال دارند، اما به اندازه جنیستئین مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند.

• خواص ضدسرطانی ایزوفلاون های سویا

در مورد فعالیت ضدسرطانی، جنیستئین در بین Soy Isoflavones بیشتر مورد بررسی قرار گرفته است. چند مکانیزم برای فعالیت ضدسرطانی جنیستئین پیشنهاد شده است که شامل تنظیم افزایشی آپوپتوز، مهار آنژیوژنز و مهار پروتئین‌های تیروزین کینازها می‌باشد. فعالیت استروژنی ضعیف جنیستئین در فعالیت آن در مقابل سرطان پروستات نقش دارد. سایر مکانیزم‌های ضد سرطان پروستات شامل مهار فاکتور هسته‌ای کاپا بی (NF-κB) در سلول‌های سرطانی، تنظیم کاهشی فاکتور رشد دگرگونی و مهار فاکتور رشد اپیدرمال هستند. فعالیت ضد استروژنی جنیستئین نیز می‌تواند مکانیزم دیگری برای توجیه فعالیت آن در مقابل سرطان پستان باشد. مکانیزم‌های احتمالی ضد سرطان پستان شامل مهار فعالیت آروماتاز و تحریک گلوبولین اتصالی به هورمون جنسی است که هر دو می‌توانند سطوح استروژن آندروژن را کاهش دهند.

• اثرات ایزوفلاون های سویا بر سلامت قلب و عروق

فعالیت آنتی‌آتروژنی Soy Isoflavones می‌تواند به واسطه فعالیت آنتی‌اکسیدانی آن‌ها باشد، خصوصاً با توجه به مهار پراکسیداسیون چربی. به نظر می‌رسد اکسیداسیون لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) عامل اصلی در پاتوژنز آترواسکلروزیس باشد. Soy Isoflavones همچنین دارای فعالیت کاهنده کلسترول هستند، اما مکانیزم این اثر نامشخص است. علاوه بر این، این ترکیبات عملکرد اندوتلیال را مستقل از تغییرات فشار خون، چربی یا کنترل قند خون بهبود می‌بخشند، اما مکانیزم این عمل نیز هنوز به طور کامل شناخته نشده است.

• خواص ضد استئوپروز و کاهش علائم یائسگی

ایزوفلاون های سویا با اثرات استروژنی ضعیف خود در مهار بازجذب استخوان و بهبود چگالی آن نقش داشته و به عنوان عوامل ضد استئوپروز عمل می‌کنند. با این حال، مکانیزم این اثر به طور کامل مشخص نشده است. همچنین، فعالیت استروژنی ضعیف Soy Isoflavones می‌تواند به کاهش علائم گرگرفتگی یائسگی کمک کند.

کاربردهای درمانی ایزوفلاون های سویا

Soy Isoflavones می‌توانند در پیشگیری و درمان برخی از بیماری‌های قلبی و سرطان مفید باشند. این ترکیبات قادرند علائم یائسگی مانند گرگرفتگی را کاهش دهند و ممکن است در پیشگیری از استئوپروز نیز مؤثر واقع شوند. مطالعه بالینی اخیر در بیماران مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک نشان می‌دهد که مکمل ایزوفلاون سویا می‌تواند نارسایی اندوتلیال را بهبود بخشد.

• موارد منع مصرف

ایزوفلاون های سويا در افراد مبتلا به حساسيت نسبت بـه هريك از اجزاي محصولات حاوي ايزوفلاوون سويا  منع مصرف  دارد. افرادی كه نسبت به گرده درخت فان حساسيت دارند نيـز ممكن است نسبت به محصولات سويا حساسيت نشان دهند.

• موارد احتياط

زنان باردار و مادران شیرده باید از مصرف مکمل ایزوفلاون سویا اجتناب کنند، تا زمانی که مطالعات طولانی‌مدت در مورد ایمنی این مواد انجام شود.  مردان مبتلا به سرطان پروستات باید قبل از تصمیم به مصرف ایزوفلاون های سویا با پزشک خود مشورت کنند. زنان مبتلا به تومورهای گیرنده مثبت استروژنی نیز باید در مصرف ایزوفلاون احتیاط کنند و تنها در صورت توصیه و تحت‌نظر پزشک از آن‌ها استفاده نمایند. همچنین، افرادی که ایزوفلاوون‌های سویا را مصرف می‌کنند، باید از دریافت کافی ید اطمینان حاصل نمایند.

• عوارض جانبی احتمالی ایزوفلاون های سویا

یک نگرانی تئوری بر پایه بررسی‌های in vitro و مطالعات حیوانی وجود دارد که Soy Isoflavones ممکن است خطر هیپوتیروئیدیسم بالینی را در افراد مبتلا به اختلال عملکرد تیروئید و یا افرادی که دریافت ید آن‌ها در محدوده مرزی است، افزایش دهند. بنابراین، افرادی که از ایزوفلاون های سویا استفاده می‌کنند باید از مصرف کافی ید اطمینان حاصل کنند.

تحقیقات صورت‌گرفته در زمینه بررسی تأثیر ایزوفلاون های سویا برعملکرد تیروئید

چندین سال پیش، مرکز ملی تحقیقات سم‌شناسی نگرانی‌هایی را مطرح کرد چرا که دانشمندان دریافتند که ایزوفلاون های سویا، جنیستئین و دایدزئین، فعالیت آنزیم تیروئید پراکسیداز (TPO) را در موش صحرایی، هم در شرایط in vitro و هم در شرایط in vivo، مهار می‌کنند. تیروئید پراکسیداز، کاتالیزکننده مرحله‌ای متابولیکی کلیدی در بیوسنتز هورمون تیروئیدی است. اضافه کردن یدید به شرایط in vitro، مهار TPO را از میان برمی‌دارد.

در حالی که حیوانات مبتلا به کمبود ید با مصرف Soy Isoflavones پاسخ‌های گواتروژنیک نشان می‌دهند، هیچ اثری در حیوانات با ید کافی مشاهده نشده است. همچنین، بر اساس مطالعات انسانی، درصد مطالعه بالینی که از ایزوفلاون های سویا استفاده می‌کند، هیچ گزارشی از اثرات منفی بر تیروئید در افراد شرکت‌کننده در آزمایش ارائه نداده است. یک مطالعه مروری اخیر شامل 12 مطالعه که مصرف Soy Isoflavones را بررسی کرده‌اند، گزارش می‌دهد که به غیر از یک مطالعه با نتایج ترکیبی، هیچ یک از مطالعات دیگر تغییرات آماری مشخصی در هورمون‌های تیروئیدی TSH، T4 و   T3 نشان نداده‌اند.

• دوز و نحوه مصرف ایزوفلاون های سویا

مکمل‌های ایزوفلاون سویا حاوی جنیستئین، دایدزئین و گلی‌سیتئین هستند و مقادیر کمتری از آگلیکون‌های جنیستئین، دایدزئین و گلی‌سیتئین نیز در آن‌ها موجود است. درصد ایزوفلاوون‌های موجود در یک مکمل استاندارد ایزوفلاوون سویا، نشان‌دهنده میزان این ترکیبات به همان صورتی است که در دانه سویا یافت می‌شوند: جنیستئین حدود ۵۰ درصد، دایدزئین حدود ۳۸ درصد و گلی‌سیتئین حدود ۱۲ درصد.

• دوز پیشنهادی روزانه

یک دوز معمول روزانه از Soy Isoflavones (۵۰ میلی‌گرم) شامل ۲۵ میلی‌گرم جنیستئین، ۱۹ میلی‌گرم دایدزئین و حدود ۶ میلی‌گرم گلی‌سیتئین است. معمولاً، فرمول مکمل Soy Isoflavones شامل ۴۰ درصد ایزوفلاون های سویا است؛ بنابراین، برای دستیابی به یک دوز ۵۰ میلی‌گرمی از ایزوفلاوون‌های سویا، به ۱۲۵ میلی‌گرم از مکمل ایزوفلاوون‌های سویا در روز نیاز است.
مطالعات مشاهده‌ای و اپیدمیولوژیکی مختلف، مصرف روزانه ۵۰ میلی‌گرم Soy Isoflavones را پیشنهاد می‌کنند که نزدیک به دوزی است که می‌تواند اثرات مفیدی بر سلامت داشته باشد. همچنین، این ترکیبات در برخی غذاهای فراویژه نیز موجود هستند.

نتیجه‌گیری

با توجه به خواص استروژنی و غیر استروژنی ایزوفلاون های سویا، این ترکیبات می‌توانند نقشی مؤثر در بهبود سلامت افراد ایفا کنند. از کمک به کاهش علائم یائسگی گرفته تا پیشگیری از بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان، این مواد با ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی و ضدسرطانی خود به گزینه‌ای مفید برای بسیاری از افراد تبدیل شده‌اند. با این حال، برای استفاده از مکمل‌های حاوی ایزوفلاون سویا، مشورت با پزشک و توجه به شرایط فردی بسیار مهم است تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.