پاکسازی کبد؛ راهکاری برای حفظ سلامت این عضو حیاتی

کبد یکی از حیاتی‌ترین اندام‌های بدن است که وظایف متعددی از جمله سم‌زدایی، تنظیم متابولیسم، تولید صفرا و ذخیره برخی مواد مغذی را بر عهده دارد. عملکرد صحیح این عضو بستگی زیادی به فعالیت‌های آنزیم‌های کبدی دارد که در فرآیندهای متابولیک و سم‌زدایی نقش کلیدی ایفا می‌کنند. در سال‌های اخیر، توجه به پاکسازی کبد به‌عنوان روشی طبیعی برای حفظ عملکرد بهینه‌اش افزایش یافته است. شیوه‌های مختلفی برای تقویت عملکرد کبد و مقابله با عوامل آسیب‌زا پیشنهاد می‌شود که شامل اصلاح سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب و استفاده از مکمل‌های گیاهی و تغذیه‌ای است.

آشنایی با آنزیم‌های کبدی و نقش آن‌ها در سلامت بدن

آنزیم‌های کبدی گروهی از پروتئین‌ها هستند که نقش حیاتی در فرآیندهای متابولیک، سم‌زدایی و تنظیم تعادل زیستی (هموستاز) ایفا می‌کنند. این آنزیم‌ها عمدتاً در سلول‌های پارانشیمی کبد (هپاتوسیت‌ها) تولید می‌شوند. در صورت آسیب به سلول‌های کبدی یا اختلال در عملکرد طبیعی کبد، سطح برخی از آنزیم‌ها در جریان خون افزایش می‌یابد؛ به همین دلیل، اندازه‌گیری آن‌ها یکی از ابزارهای مهم برای ارزیابی وضعیت سلامت کبد و حتی پیگیری اثربخشی فرآیند پاکسازی کبد محسوب می‌شود.

مهم‌ترین آنزیم‌های کبدی مورد بررسی در آزمایش‌های بالینی

در ارزیابی‌های بالینی، چهار آنزیم کبدی اصلی به‌طور معمول بررسی می‌شوند:

• آلانین آمینوترانسفراز (ALT): اختصاصی‌ترین آنزیم برای کبد است. افزایش ALT به‌طور معمول نشان‌دهنده‌ی آسیب مستقیم به سلول‌های کبدی است.
• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST): علاوه بر کبد، در سایر بافت‌ها مانند قلب و عضلات نیز وجود دارد؛ بنابراین افزایش AST همیشه نشانه‌ی خاص آسیب کبدی نیست.
• آلکالین فسفاتاز (ALP): عمدتاً در اختلالات مرتبط با صفرا یا انسداد مجاری صفراوی افزایش می‌یابد.
• گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT): افزایش سطح این آنزیم می‌تواند به آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل یا داروهای سمی اشاره داشته باشد.

نقش آنزیم‌های کبدی در تشخیص و پایش پاکسازی کبد

ارزیابی دقیق تغییرات در سطح آنزیم‌های کبدی، همراه با سایر شاخص‌های آزمایشگاهی و بالینی، امکان تشخیص افتراقی بین بیماری‌های مختلف کبدی مانند هپاتیت ویروسی، کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)، کلستاز، سیروز و سمیت دارویی را فراهم می‌سازد. همچنین، در بسیاری از مطالعات بالینی مرتبط با مکمل‌های پاکسازی کبد، سطوح این آنزیم‌ها به‌عنوان شاخص اثربخشی مکمل‌ها یا داروهای محافظت‌کننده از کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چرا پاکسازی کبد اهمیت دارد؟

کبد در معرض عوامل متعددی قرار دارد که می‌توانند عملکرد طبیعی آن را مختل کنند. رژیم غذایی ناسالم، مصرف مکرر الکل، قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های محیطی، و مصرف طولانی‌مدت برخی داروها از جمله این عوامل هستند. چنین شرایطی منجر به استرس اکسیداتیو، التهاب مزمن و تجمع چربی در بافت کبد می‌شود که به مرور زمان سلامت این اندام را تهدید می‌کند.

در چنین وضعیتی، تقویت سیستم دفاعی بدن از طریق پاکسازی کبد و بهبود عملکرد آن، می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از آسیب‌های بیشتر ایفا کند. مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای حاوی ترکیبات مؤثر و دارای پشتوانه علمی، یکی از راهکارهای طبیعی و ایمن برای حمایت از فرآیند سم‌زدایی کبد و بازسازی سلول‌های کبدی به‌شمار می‌رود.

 

ترکیبات موثر در پاکسازی کبد

مطالعات مختلف نشان داده‌اند که برخی ترکیبات گیاهی و آنتی‌اکسیدانی می‌توانند در حمایت از کبد و ارتقاء فرآیند پاکسازی آن نقش کلیدی داشته باشند. در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

عصاره برگ کنگر فرنگی (Artichoke – Cynara scolymus):

• افزایش ترشح صفرا و تسهیل در دفع سموم از طریق مجاری صفراوی
• برخورداری از اثر آنتی‌اکسیدانی قوی به‌واسطه ترکیبات فعالی مانند سینارین، اسید کلروژنیک و لوتئولین
• کمک به کاهش التهاب کبدی و محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب اکسیداتیو

ان-استیل سیستئین (NAC):

• پیش‌ساز گلوتاتیون، یکی از مهم‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های درون‌زاد بدن
• تقویت ظرفیت سم‌زدایی کبد و تسهیل در دفع ترکیبات شیمیایی مضر
• کاربرد گسترده در پروتکل‌های درمانی پاکسازی کبد پس از مسمومیت دارویی یا تماس با آلاینده‌ها

آلفا-لیپوئیک اسید (ALA):

• بازیابی و احیای آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C و E
• کمک به تنظیم سطح قند خون و کاهش التهاب سیستمیک
• حمایت از سلامت میتوکندری‌ها و فرآیندهای انرژی‌زای سلولی در بافت کبد

 

مکمل لیور ام‌پلاس؛ ترکیبی هدفمند برای پاکسازی کبد

لیور ام‌پلاس (M Plus Liver) با بهره‌گیری از ترکیبات مؤثر گیاهی و آنتی‌اکسیدانی، به‌گونه‌ای طراحی شده است که بتواند از چند مسیر هم‌زمان، به تقویت عملکرد کبد و تسریع فرآیند پاکسازی کبد کمک کند. مکانیسم‌های اثربخش این محصول شامل موارد زیر است:

• افزایش ترشح صفرا و بهبود روند دفع سموم از طریق سیستم صفراوی
• پیشگیری از تجمع چربی در کبد، به‌ویژه در افراد مبتلا به کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
• مهار مسیرهای التهابی نظیر COX و LOX که در بروز التهاب کبدی نقش دارند
• افزایش سطح گلوتاتیون و تقویت سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی در سلول‌های کبدی
• بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده کبد و کمک به حفظ ساختار طبیعی سلول‌های کبدی

پشتوانه علمی لیور ام‌پلاس در بهبود سلامت کبد

مطالعات بالینی و آزمایشگاهی متعددی نشان داده‌اند که ترکیبات فعالی مانند کنگر فرنگی (Cynara scolymus) و سیلیمارین می‌توانند در کاهش سطح آنزیم‌های کبدی (مانند ALT و AST)، کاهش التهاب و بهبود حساسیت به انسولین مؤثر باشند. این اثرات به‌ویژه در بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی چشم‌گیر بوده‌اند.

از سوی دیگر، ماده‌ی ان‌استیل سیستئین (NAC) نیز در پروتکل‌های درمانی پاکسازی کبد، خصوصاً در مواجهه با داروهای سمی و آسیب‌زا، نقش کلیدی دارد. حضور این ترکیبات در فرمولاسیون لیور ام‌پلاس، آن را به گزینه‌ای مناسب برای حمایت جامع از سلامت کبد تبدیل کرده است.

 

جمع‌بندی

مکمل لیور ام‌پلاس (M Plus Liver) با تکیه بر فرمولاسیونی علمی و ترکیبات استانداردشده گیاهی، گزینه‌ای اثربخش برای پاکسازی کبد و ارتقاء عملکرد طبیعی آن به شمار می‌رود. هر قرص جوشان این محصول حاوی ۵۰۰ میلی‌گرم عصاره استاندارد شده آرتی چوک / کنگر فرنگی (Cynara scolymus) است که به‌لحاظ میزان سینارین، در محدوده دوزهای مؤثر مطالعات بالینی قرار دارد.

بر اساس شواهد علمی، مصرف روزانه این عصاره طی ۶ تا ۸ هفته می‌تواند منجر به کاهش آنزیم‌های کبدی مانند ALT و AST، افزایش ترشح صفرا، بهبود سم‌زدایی و کاهش التهاب در بافت کبد شود. همچنین، اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضد‌التهابی این ترکیبات به محافظت از سلول‌های کبدی در برابر استرس اکسیداتیو کمک می‌کند.

در مجموع، استفاده منظم از لیور ام‌پلاس در کنار رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف مواد آسیب‌زا و داشتن سبک زندگی فعال، می‌تواند روشی ایمن، طبیعی و علمی برای حمایت از کبد و تقویت فرآیند پاکسازی آن باشد.

کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبدی است که بسیاری از افراد در سراسر جهان به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که چربی‌های اضافی در سلول‌های کبد تجمع می‌یابند، که می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری همچون التهاب، فیبروز و حتی سیروز کبدی شود. اگرچه این بیماری در مراحل اولیه ممکن است علائم خاصی نداشته باشد، اما در صورت عدم درمان، می‌تواند به اختلالات کبدی شدید منجر شود. در این مقاله به بررسی علل بروز کبد چرب، علائم آن و همچنین روش‌های درمان طبیعی، به ویژه استفاده از گیاه آرتی‌چوک، خواهیم پرداخت.

کبد چرب (Fatty Liver) چیست؟

بیماری کبد چرب که در اصطلاح علمی به آن “استئاتوز کبدی” گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین اختلالات کبدی در جهان امروز است. این بیماری با تجمع غیرطبیعی چربی، عمدتاً تری‌گلیسرید، در سلول‌های کبدی (هپاتوسیت‌ها) مشخص می‌شود و می‌تواند منجر به طیف وسیعی از آسیب‌های کبدی از جمله التهاب، فیبروز، سیروز و حتی کارسینوم هپاتوسلولار (HCC) گردد.

انواع کبد چرب و علل بروز بیماری

بر اساس منشأ ایجاد، استئاتوز کبدی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

۱. کبد چرب غیرالکلی (NAFLD: Non-alcoholic fatty liver disease)

در افرادی مشاهده می‌شود که الکل مصرف نمی‌کنند یا مصرف آنها در حد بسیار کم است. از مهم‌ترین علل بروز این نوع از استئاتوز کبدی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• چاقی و اضافه وزن
• دیابت نوع دو
• مقاومت به انسولین
• هیپرتری‌گلیسریدمی
•  کاهش HDL
• سبک زندگی کم ‌تحرک
• رژیم غذایی سرشار از قندهای ساده، فروکتوز و چربی‌های اشباع
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS: Polycystic ovary syndrome)
• آپنه انسدادی خواب
• سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی

۲. کبد چرب الکلی (AFLD: Alcoholic Fatty Liver Disease)

این نوع از بیماری در اثر مصرف مزمن و بیش از حد الکل ایجاد می‌شود و معمولاً با موارد زیر همراه است:

• اختلال در عملکرد میتوکندری سلول‌های کبدی
• افزایش استرس اکسیداتیو
• اختلال در مسیرهای طبیعی متابولیسم چربی‌ها در کبد

مکانیسم‌های پاتوفیزیولوژیک استئاتوز کبدی

پاتوفیزیولوژی کبد چرب عمدتاً به دلیل عدم تعادل میان ورود و خروج چربی‌ها در کبد است. مکانیسم‌های کلیدی در ایجاد این اختلال شامل:

• ورود بیش از اندازه اسید های چرب آزاد به بافت کبد:

در شرایط مقاومت به انسولین، فرآیند لیپولیز در بافت چربی افزایش می‌یابد و منجر به آزادسازی بیش از حد اسیدهای چرب آزاد به جریان خون می‌شود. این اسیدهای چرب از طریق سیستم پورت به کبد منتقل می‌شوند و بار لیپیدی کبد را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهند. تجمع این چربی‌ها در هپاتوسیت‌ها، آغازگر فرایند استئاتوز است.

• افزایش لیپوژنز در کبد:

در پاسخ به مصرف بیش از حد کربوهیدرات‌های ساده (مانند فروکتوز)، مسیرهای لیپوژنیک در کبد فعال می‌شوند. فاکتورهای رونویسی با تحریک بیان آنزیم‌هایی نظیر اسید چرب سنتتاز (FAS) و استیل کوآ کربوکسیلاز (ACC)، موجب افزایش بیوسنتز اسیدهای چرب جدید در کبد می‌شوند.

• اختلال در بتا اکسیداسیون میتوکندری کبد:

در شرایط آسیب میتوکندری یا کاهش فعالیت آنزیم‌های دخیل در β-اکسیداسیون، توانایی کبد در متابولیسم و اکسیداسیون اسیدهای چرب کاهش می‌یابد. این اختلال منجر به انباشت اسیدهای چرب و تولید ناقص انرژی (ATP) می‌شود که زمینه را برای ایجاد استرس سلولی فراهم می‌کند.

• نقص در ترشح VLDL:

کبد برای دفع چربی‌های اضافی، آن‌ها را در قالب VLDL بسته‌بندی کرده و وارد گردش خون می‌کند. در کبد چرب، فرآیند مونتاژ و ترشح VLDL ممکن است به دلایل مختلفی از جمله کمبود آپولیپوپروتئین B یا اختلال در مسیرهای ترشحی دچار نقصان شود. در نتیجه، تری‌گلیسریدها در هپاتوسیت‌ها تجمع یافته و شدت استئاتوز افزایش می‌یابد.

• استرس اکسیداتیو و التهاب:

تجمع چربی در سلول‌های کبدی موجب تولید بیش‌ازحد گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) در میتوکندری، پراکسی‌زوم‌ها و شبکه آندوپلاسمی می‌شود. این استرس اکسیداتیو با آسیب به لیپیدها، پروتئین‌ها و DNA سلولی همراه است و منجر به فعال‌سازی سلول‌های کوپفر و تولید سایتوکاین‌های التهابی می‌شود. این عوامل نه‌تنها باعث آسیب سلولی، بلکه موجب پیشرفت به سوی التهاب مزمن، فیبروز و در برخی موارد، پیش‌ساز کارسینوما (HCC) می‌شوند.

 

بیماری‌ها و اختلالات مرتبط با کبد چرب

بیماری کبد چرب معمولاً به عنوان بخشی از اختلالات متابولیک ظاهر می‌شود و با بیماری‌های زیر در ارتباط است:

• دیابت نوع دو
• آترواسکلروز
• بیماری‌های مزمن کلیوی
• بیماری‌های قلبی-عروقی
• سنگ کیسه صفرا
• کم‌کاری تیروئید
• افزایش احتمال ابتلا به سرطان کولون

علائم بالینی و نشانه‌های کبد چرب

در مراحل ابتدایی، بیماری استئاتوز کبدی اغلب بدون علامت است، اما در برخی افراد ممکن است علائم زیر بروز کند:

• احساس خستگی مفرط
• درد یا سنگینی در ناحیه فوقانی راست شکم
• بزرگ شدن کبد (در معاینه بالینی یا سونوگرافی)
• افزایش خفیف آنزیم‌های کبدی  (ALT ,AST)
• در مراحل پیشرفته: زردی، آسیت (تجمع غیرطبیعی مایع در حفره صفاقی)، بزرگ شدن طحال و نارسایی کبد

آرتی چوک یا کنگر فرنگی (Cynara scolymus) و اثرات مفید آن بر کبد

کنگر فرنگی از دیرباز در طب سنتی برای درمان بیماری‌های کبد و دستگاه گوارش کاربرد داشته است. ترکیبات مؤثر زیستی موجود در آن شامل سینارین (Cynarin)، اسید کلروژنیک و فلاونوئیدهایی نظیر لوتئولین می باشند.

مکانیسم ‌های حفاظت کبدی آرتی چوک

۱. خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی

خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد و پیشگیری از پراکسیداسیون چربی‌ها در سلول‌های کبدی

۲. کاهش چربی و کلسترول خون

از طریق مهار آنزیم HMG-CoA ردوکتاز و افزایش ترشح صفرا

۳. کاهش التهاب کبدی

مهار تولید سایتوکاین‌های التهابی مانند TNF-α و IL-1β

۴. کاهش آنزیم‌های کبدی در گردش خون

مطالعات بالینی اثر مثبت مصرف عصاره کنگر در کاهش سطح ALT و AST را نشان داده‌اند.

۵. مهار مسیرهای لیپوژنز در کبد

توسط بهبود حساسیت به انسولین و کاهش سنتز چربی‌ها

۶. پیشگیری از فیبروز کبدی

یافته‌های مقدماتی حاکی از تأثیر مهاری عصاره کنگر بر پیشرفت فیبروز در مدل‌های حیوانی است.

نقش آرتی چوک در مکمل‌ها

امروزه عصاره استاندارد شده آرتی چوک یکی از عناصر کلیدی در فرمولاسیون مکمل‌های محافظت از کبد به شمار می‌رود. اهداف اصلی این مکمل‌ها شامل:

• کمک به سم‌زدایی و پاک‌سازی کبد
• بهبود متابولیسم چربی‌ها
• تنظیم پروفایل لیپیدی (کلسترول و تری‌گلیسرید)
• پیشگیری از پیشرفت بیماری کبد چرب در مراحل اولیه
• کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو

نتیجه‌گیری

کبد چرب یکی از بیماری‌های متابولیک است که به دلیل تجمع چربی در کبد ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند سیروز کبدی و نارسایی کبد منجر شود. تغییرات سبک زندگی، تغذیه مناسب و استفاده از گیاهان دارویی مانند آرتی‌چوک می‌تواند به پیشگیری و درمان این بیماری کمک کند. آرتی‌چوک با خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی خود، به محافظت از کبد و کاهش میزان چربی در آن کمک می‌کند. با توجه به نقش کلیدی تغذیه در سلامت کبد، ترکیب این گیاه با یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند تاثیر بسزایی در بهبود وضعیت کبد چرب داشته باشد.

اثر تمرینات ترکیبی با رویکرد “نهایت آمادگی” و مصرف قهوه بر سطوح سرمی آنزیم های کبدی مردان میانسال مبتلا به کبد چرب غیرالکلی

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) شامل:

تظاهر کبدی سندرم متابولیک و به عنوان چربی کبدی به میزان بیشتر از 5 درصد وزن کبد درغیاب مصرف قابل توجه:

• الکل
• عفونت های ویروسی
• هرگونه علت شناسی بیماری کبدی

تعریف شده است.

کبد چرب

کبد چرب با افزایش غلظت:

• آنزیم های آلانین آمینو ترانسفراز (ALT)
• آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST)

سرم همراه است.  این بیماری حدود 70 میلیون نفر(30 درصد) از بزرگسالان آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است. در حال حاضر 115 میلیون فرد بزرگسال در سراسر جهان تحت تاثیر این بیماری قرار دارند. بیش از 6 میلیون فرد بزرگسال در جهان مبتلا به التهاب و آسیب های سلول های کبدی هستند. با رغبت به شهرنشینی، تغییرات رفتاری:

• کاهش فعالیت بدنی
• رژیم غذایی با چربی
• انرژی زیاد

و افزایش دیابت نوع  دو، میزان این بیماری در مناطق آسیائی افزایش پیدا کرده است. طبق آمارها 12 تا 24 درصد جمعیت عمومی قاره آسیا درگیر این بیماری می باشند. در حال حاضر حدود 20 تا 30 درصد جمعیت ایران دارای کبد چرب هستند. شیوع بیماری کبد چرب غیر الکلی با بالا رفتن سن، افزایش می یابد و در مردان بیشتر از زنان است. در حال حاضر دو نوع درمان برای کبد چرب غیر الکلی وجود دارد، که شامل تغییر شیوه زندگی از جمله:

• کاهش وزن
• اصلاح رژیم غذایی
• فعالیت بدنی (که معمولا به عنوان اولین قدم درمانی توصیه می شود)
• دارو درمانی

می باشد.

رفع بیماری کبد چرب

از متغیرهای دیگری که برای رفع بیماری کبد چرب مورد توجه قرار گرفته مصرف قهوه می باشد. قهوه از طریق مکانیسم های مختلف به افزایش چربی سوزی کمک می کند و قادر به کاهش سطح:

• آسپارتات آمینوترانسفراز
• آلانین آمینو ترانسفراز
• گاما گلوتامیل ترانسفراز
• فسفاتاز قلیایی

می باشد. مصرف قهوه به علت داشتن اسید کلروژنیک می تواند با ویژگی آنتی اکسیدان وضد التهابی باعث افزایش متابولیسم چربی ها شده و در بهبود ترکیب بدن موثر باشد. افزایش چربی به علت عدم تناسب بین انـرژی دریافتی و انرژی مصرفی روی می دهد و محصولات طبیعی مانند قهوه مـی توانـد در:

• کـاهش جذب چربی
• مصرف انرژی
• لیپوژنز
• تجزیه سلول های چربی و تکثیر آن ها
• افزایش مصرف انرژی
• تجزیـه چربی

مفید باشد. نتیجه مطالعه متاآنالیز Wijarnpreecha، حاکی از کاهش قابل توجه خطرکبد چرب غیر الکلی وکاهش فیبروز کبدی در بین افرادی است که به طور منظم قهوه می نوشیدند.  نقش فعالیت های ورزشی در:

• پیشگیری
• کاهش بیماری کبد چرب غیر الکلی

بسیار حائز اهمیت است.

رویکرد نهایت آمادگی

شواهد نشان دادند که فعالیت آنزیم های مختلف بدن تحت تاثیر شدت، مدت و نوع فعالیت بدنی، دستخوش تغییرات متنوعی می شود. مشخص شده است که تمرینات سرعتی و با شدت بالا می توانند موجب بهبود معنادار آنزیم های کبدی مستقل از ترکیب بدن شود. برنامه تمرین ترکیبی با رویکرد “نهایت آمادگی” از روش های تمرینی جدید و به روز بوده و برای همه سنین، انسان های سالم، افراد دارای مشکلات جسمانی، زنان و مردان خصوصاٌ بزرگسالان و میانسالان بسیار لازم و ضروریست و شامل:

• حرکات تعادلی
• سرعتی
• هماهنگی
• قدرتی
• استقامت هوازی
• انعطاف پذیری

است که موجب توسعه عوامل آمادگی:

• جسمانی
• حرکتی

با افزایش متابولیسم می شود. ترکیب تمرینات مختلف در این سیستم باعث می شود تا فرد بتواند در یک سیکل تمرینی همزمان بطور دلخواه چندین فاکتور بدنی را به چالش کشیده و ارتقاء دهد. محققین نشان دادند که مداخله تمرینات هوازی-مقاومتی بر کاهش سطوح آنزیم های کبدی و شاخص های ترکیب بدنی تاثیر مثبت دارد و می تواند راهکار مؤثری جهت کاهش خطرات اضافه وزن و همچنین پیشگیری از چاقی و بیماری کبد چرب غیر الکلی باشد.

مداخلات ورزشی

نتایج پژوهش Takahashi و همکاران نشان داد که مداخلات ورزشی و مکانیسم های مرتبط با تمرینات بدنی باعث بهبود بیماری:

• کبد چرب غیر الکلی
• چاقی
• سندرم متابولیک

بیماران می شود.  همچنین در مطالعه Gomes-Romero نشان داده شد که فعالیت بدنی با افزایش سلامت قلبی و متابولیک، کاهش گرید کبد چرب و کاهش مرگ ومیر همراه است.  مطالعات نشان می دهند که ورزش و فعالیت بدنی به همراه مصرف منابع غذایی مناسب، در افزایش متابولیسم چربی ها، کاهش چربی های خون و به دنبال آن کاهش چربی های کبد موثر است. بنابراین تمرکز بر مداخلات جدید و به روز که هم فعالیت ورزشی و هم تغذیه را درگیر نماید، می تواند ثمربخش باشد و برای درمان بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی مفید واقع شود. لذا این پژوهش با هدف بررسی اثر یک دوره تمرین ترکیبی با رویکرد “نهایت آمادگی” همراه با مصرف قهوه بر کاهش سطوح آنزیم های کبدی مردان میانسال دارای کبد چرب غیر الکلی انجام شد.

پژوهش حاضر از نوع کاربردی با روش نیمه تجربی و بر اساس طرح چهار گروهی، با سه گروه آزمایش و یک گروه کنترل همراه با پیش آزمون – پس آزمون بود. در ابتدای هر جلسه 10 الی 15 دقیقه گرم کردن شامل:

• راه رفتن
• آرام دویدن
• حرکات کششی

انجام می گرفت، سپس بخش اصلی تمرین شامل سه بخش حرکات:

• تعادلی
• هوازی
• قدرتی با کش
• استقامت عضلانی
• هماهنگی
• انعطاف پذیری

بود و با شدت 60 تا 70 درصد حداکثر ضربان قلب انجام می شد. در پایان هر جلسه تمرین عمل سرد کردن با اجرای حرکات کششی و نرمش سبک به مدت 10 دقیقه اجرا شد.

مصرف قهوه

گروه مصرف قهوه به صورت یک روز در میان (هماهنگ با گروه تمرین و مصرف قهوه) صبح ها و بعد از ظهرها یک فنجان 180 سی سی:

• قهوه اندونزی
• چری
• جاوا از نوع روبوستا
• رست مدیوم

را به صورت دم کرده مصرف می کردند. میزان مصرف برای هر وعده، دو پیمانه و وزن هر پیمانه قهوه 4 تا 5 گرم بود. مقدار کافئین موجود درنمونه مصرف شده بین 215 تا 235 میلی گرم در هر فنجان 180 سی سی بود. گروه کنترل در طول این مدت در هیچ فعالیت ورزشی شرکت نداشتند. کلیه سنجش ها 24 ساعت پس از آخرین جلسه پروتکل تمرینی در شرایطی کاملا مشابه پیش آزمون، بر روی گروه های آزمایش و کنترل انجام شد. همچنین در شروع پژوهش توصیه های تغذیه ای شامل کاهش حجم مواد غذایی مصرفی در هر وعده و پرهیز از مصرف قند و چربی ارائه و در طول مدت تمرین هم به طور مستمر یادآوری شد.

هدف پژوهش

بررسی اثر تمرینات ترکیبی با رویکرد “نهایت آمادگی” همراه با مصرف قهوه، بر سطوح سرمی آنزیم های کبدی مردان میانسال مبتلا به کبد چرب غیرالکلی بود. یافته ها نشان داد که سطوح سرمی آنزیم های کبدی آلانین آمینو ترانسفراز و آسپارتات آمینو ترانسفراز در سه گروه آزمایش:

• تمرین ترکیبی
• مصرف قهوه
• تمرین ترکیبی مصرف قهوه در پس آزمون

کاهش معناداری داشته است. این موضوع نشان می دهد که هشت هفته تمرین ترکیبی بر کاهش سطوح سرمی آنزیم های کبدی تاثیر مثبت داشته است و روش تمرین ترکیبی قهوه موثرتر می باشد. مطالعات نشان دادند دوازده هفته تمرین ترکیبی باعث کاهش معنادار در ابعاد و درجه کبد می شود. از سویی نشان داده شده که تمرین مقاومتی می تواند مداخله ای موثر برای بهبود شاخص های آسیب کبدی:

• GCT
• ALT
• AST

مرتبط با کبدچرب غیرالکلی باشد. از سویی نیز نشان دادند که مداخله تمرین ورزشی ترکیبی باعث کاهش معناداری سطوح آنزیم هایALT،  AST در زنان چاق مبتلا به کبد چرب غیرالکلی می شود. در تحقیقی دیگر نیز گزارش کردند که 12هفته تمرینات استقامتی، اثری برسطوح آنزیم های کبدی زنان چاق ندارد. در مطالعه ایی نیز گزارش کردند که میانگین میزان آنزیم  ALT ,AST در گروه تمرین مقاومتی کاهش معنادار نداشت، علت ناهمسویی می تواند نوع پروتکل تمرین ورزشی متفاوت مورد استفاده در مطالعه حاضر باشد.

نتایج پژوهش حاضر

کاهش معنادار آماری در وزن و شاخص توده بدنی آزمودنی ها را نشان نداد. این یافته ناهمسو با یافته های مطالعات مشابه می باشد. علت این امر ممکن است به دلیل عدم توجه به توصیه های تغذیه ای و عدم کنترل کامل عادت های غذایی و مصرف بالای شکر و چربی در رژیم غذایی آزمودنی ها باشد. همچنین در رابطه با نتایج حاصل از ترکیب دو مداخله تمرین+ قهوه می توان بیان کرد که اثربخشی این نوع مداخلات توام، در کاهش سطوح سرمی آنزیم کبدی ALT بیشتر بود. قهوه به عنوان یک ماده غذایی گیاهی انرژی بخش و مفید، دارای اثرات حفاظتی برای کبد می باشد. منبع اصلی:

• اسیدهای فنلیک
• پلی فنول

است و می تواند به سازگاری در پاسخ سلولی در تنظیم پروتئین های درگیر در محافظت از سلول، به ویژه آنتی اکسیدان، سم زدایی و ترمیم آنزیم ها کمک نماید. از نظر ترکیبات شیمیایی دارای:

• آب
• چربی
• کربوهیدرات
• سلولز
• مواد معدنی
• کافئین

است. کافئین منبع اصلی دانه قهوه است. یک فنجان متوسط قهوه دم کرده، بین 95 تا 200 میلی گرم، کافئین دارد. ماده شیمیایی گزانتین کافئین از سرعت گسترش فیبروز کبد جلوگیری کرده و در بهبود فرایندهای ذهنی، موجب سهولت انتقال پیام های عصبی در دستگاه عصبی سمپاتیک می شود و همینطور میزان اکسیژن رسانی به سلول های مغز را افزایش می دهد. درنتیجه، هماهنگی عصب و عضله و زمان واکنش، بهبود می یابد.  مطالعات نشان داده اند نوشیدن میزان بیشتری از قهوه با کاهش خطر ابتلا به سیروز کبدی مرتبط است. در این بررسی ها آمده است نوشیدن یک فنجان قهوه در طول روز خطر ابتلا به سیروز را تا 22 درصد کاهش می دهد که با افزایش مصرف قهوه در روز، این تاثیرگذاری بیشتر می شود.

عوارض خوردن قهوه

از طرفی، به دلیل وجود آلکالوئیدی به نام متیل گزانتین در کافئین و تاثیر آن بر سیستم عصبی مرکزی، نوشیدن بیش از حد قهوه هم می تواند به تحریک پذیری و عصبی شدن فرد منجر شده و عوارض جانبی ناخوشایند و حتی خطرناکی داشته باشد. مصرف نامتعادل قهوه می تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را در افراد با شرایط خاص قلبی افزایش داده و مشکلاتی نظیر:

• سردرد
• بی قراری
• بی خوابی
• اضطراب
• زود رنجی

به وجود آورد. گرچه پاسخ ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. نکته دیگر اینکه متیل گزانتین کافئین ماهیت اپیوئیدی و ضد درد دارد. آدنوزین یکی از مهم ترین واسطه های شیمیایی شرکت کننده در اعمال نخاعی است، کافئین یک آنتاگونیست گیرنده آدنوزین می باشد و با مسدود کردن گیرنده های آدنوزینی موجب افزایش ضد درد ترکیبات اپیوئیدی می شود. از آنجائی که ترکیبات اپیوئیدی دارای خاصیت اعتیاد زا هستند، احتمال دارد مصرف قهوه به شکل عادت درآید، بنابراین جهت کاهش عوارض جانبی و خاصیت اعتیاد زایی، مصرف آن در مقادیر کم تا متوسط برای اکثر افراد مفید بوده و مزایای چشمگیری در سلامتی ایجاد می کند.

نتایج تحقیق

به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد مداخله تمرین ترکیبی با رویکرد نهایت آمادگی به همراه مصرف قهوه در کاهش آنزیم های کبدی موثر است. قهوه نوشیدنی ارزان و در دسترس است که عوارض کبد چرب را کاهش می دهد.  تمرین ترکیبی با رویکرد “نهایت آمادگی” نیز یک روش تمرینی جدید و کامل است که در آن نیازی به حرکات سخت و پر فشار مانند حرکات پرشی و جهیدن ها نیست، بیشتر تمرینات با وزن بدن انجام می شود، و به وسایل خاصی نیاز ندارد. پیشنهاد می شود از این مداخله ترکیبی، برای افراد میانسال کم تحرک مبتلا به کبد چرب که در آستانه ورود به سالمندی نیز هستند، استفاده گردد.

منبع

Taheri, A., Talebi, N., & Babaei Khorzoghi, M. (2021). The effect of combined exercises with the approach of ultimate-fit and coffee consumption on liver enzymes of middle-aged men with non-alcoholic fatty liver. Daneshvar Medicine, 29(3), 93-103. doi: 10.22070/daneshmed.2021.14426.1073

کبد چرب غیر الکلی شایعترین اختلال مزمن کبدی است که یک چهارم مردم جهان به آن مبتلا هستند. کبد چرب یک بیماری متابولیک بوده که مهمترین عوامل خطر مرتبط با آن، مقاومت به انسولین در زمینه چاقی و دیابت می باشد. در این مقاله به مقایسه بیماری کبد چرب در مردان مبتلا به ریزش موی آندروژنتیک و مردان غیر مبتلا میپردازیم.

سایر علل کبد چرب شامل:

• هایپرلیپیدمی
• داروها
• حاملگی
• تغذیه خارج روده ای کامل
• هپاتیت شدید
• بیماری های ذخیره ای

است. اخیراً کبد چرب به عنوان بخشی از سندروم متابولیک اهمیت زیادی پیدا کرده است. آلوپسی آندروژنتیک (ریزش مو با الگوی مردانه) شایعترین نوع ریزش مو با توارث چند ژنی است. تقریباً نیمی از مردان تا سن 50 سالگی و بیش از %70 آنها در سنین بالاتر آن را تجربه می کنند.

• محل ریزش مو
• سن شروع
• شدت

آن در افراد مختلف متفاوت است.  تصور می شود که فولیکول های موی مستعد، مورد هدف هورمون های آندروژنی قرار می گیرند و به تدریج در نقاط درگیر، موهای ضخیم با موهای نازک جایگزین می شوند.  آلوپسی آندروژنتیک با بیماری های قلبی عروقی، فشار خون بالا، سرطان پروستات، چاقی و مقاومت به انسولین و مصرف سیگار همراهی دارد. همچنین سندروم متابولیک دسته ای از اختلالات متابولیک، همچون:

• مقاومت نسبت به انسولین
• چاقی
• دیابت

است.

همراهی سندرم تخمدان پلی کیستیک

برخی مطالعات در زنان همراهی سندرم تخمدان پلی کیستیک، ریزش مو و کبد چرب را نشان می دهد. اما علیرغم شواهد قابل توجه در خصوص عوامل خطر مشترک در ایجاد کبد چرب و ریزش موی آندروژنتیک در مردان، مطالعات چندانی که به طور واضح همراهی کبد چرب با آلوپسی آندروژنتیک در مردان را نشان دهد، یافت نشد. در صورتی که این همراهی تایید شود بررسی زود هنگام مردان مبتلا به ریزش موی آندروژنتیک از جهت کبد چرب ضروری به نظر می رسد.

افراد مورد مطالعه در دو گروه با و بدون ریزش مو پس از همسان سازی از جهت گروه های سنی ( 5± سال) مورد مقایسه قرار گرفتند. مشخصات شرکت کنندگان از جمله:

• سن
• سابقه مصرف سیگار
• شاخص توده بدنی (BMI= Body mass index)
• سایز دور شکم
• آندروژنتیک آلوپسی
• درجه آن بر اساس روش طبقه بندی Bouhanna
• یافته های سونوگرافی از نظر وجود تغییرات کبد چرب
• شدت آن

در فرم جمع آوری اطلاعات ثبت شد.

مردان تحت درمان های موضعی و خوراکی ریزش مو، سابقه مصرف الکل، بیماری شناخته شده قبلی کبد و یا نتایج مبهم سونوگرافی از مطالعه خارج شدند.

طبقه بندی کبد چرب بدین صورت است:

خفیف (درجه 1)

افزایش مختصر در اکوژنیسیته کبدی با توانایی رویت دیافراگم و حاشیه عروق اینتراهپاتیک به طور نرمال

 متوسط (درجه 2)

افزایش متوسط در اکوژنیسیته کبدی با اشکال مختصر در رویت عروق اینتراهپاتیک و دیافراگم

شدید (درجه 3)

افزایش قابل توجه در اکوژنیسیته با نفوذ ضعیف به قسمت های خلفی لوب راست کبد و عدم رویت و یا رویت ضعیف دیافراگم و عروق هپاتیک

با توجه به عدم یافتن مطالعه کاملا مشابه، حجم نمونه لازم جهت بررسی همراهی کبد چرب و آلوپسی با اطمینان %95  و بر اساس نتایج مطالعه پایلوت در هر گروه، 70 نفر تعیین شد.

در مطالعه حاضر، فراوانی کبد چرب در مردان مبتلا به آلوپسی آندروژنتیک، به صورت معنی داری، نسبت به گروه بدون آلوپسی بیشتر بود. ولی بین درجه کبد چرب با وسعت آلوپسی آندروژنتیک ارتباط آماری معنی داری وجود نداشت. کبد چرب یک اختلال متابولیک مرتبط با چاقی و هیپرلیپیدمی است. از طرفی مطالعات متعددی نیز در خصوص همراهی:

آندروژنتیک آلوپسی

سندروم متابولیک

انجام شده است. با افزایش سن احتمال ابتلا به اشکال بالینی مختلف سندروم متابولیک و ریزش موی سر هر دو افزایش می یابد. لذا این سوال مطرح است که آیا همراهی ریزش موی آندروژنتیک و بروز بیماری های قلبی عروقی، هیپرلیپیدمی و فشار خون صرفا یک جریان وابسته به پیری محسوب می شود و یا اینکه ژن های مشترکی در بروز توام این ویژگی ها به ویژه در افراد جوان تر، نقش ایفا می کنند. محققین دریافتند که افراد مبتلا به آندروژنتیک آلوپسی 43%  همراهی بیشتری با سندروم متابولیک نسبت به گروه کنترل دارند. از طرفی بروز زودهنگام آندروژنتیک آلوپسی نیز با سندروم متابولیک و مقاومت به انسولین همراهی دارد. در این مطالعه از روش طبقه بندی   Bouhanna جهت ارزیابی شدت ریزش مو استفاده شد.

آندروژنتیک آلوپسی نشانگر خطر بیماری های قلبی

در مطالعه Agac و همکاران، آندروژنتیک آلوپسی با درجه بیشتر از 3 در طبقه بندی همیلتون در مردان جوان، نشانگر خطر بیماری های قلبی معرفی شده است. ممکن است تغییرات ایسکمیک ثانویه به تنگی در عروق تغذیه کننده فولیکول مو و عروق قلب در زمینه هیپرلیپیدمی و دیابت توجیه گر این موضوع باشد. فرآیند ایجاد کبد چرب نیز به سادگی در زمینه اختلالات ناشی از سندروم متابولیک قابل توجیه است،  پس همراستا با تحقیق حاضر، همراهی آندروژنتیک آلوپسی و کبد چرب قابل توجیه است. در مطالعه این، بین مصرف سیگار و ریزش مو همراهی وجود داشته که دلیل آن آسیب به سلول های فولیکول مو ناشی از دود سیگار ذکر شده است. چاقی در گروه دچار ریزش مو، بیشتر بود.

ارتباط بین کبد چرب و مراحل مختلف آلوپسی آندروژنتیک

در مطالعه Yang و همکاران نیز به ارتباط موارد چاقی شدید با موارد شدید آلوپسی اشاره شد ولی به ارتباط بین کبد چرب و مراحل مختلف آلوپسی آندروژنتیک اشاره نشده است. انتخاب افراد جوان تر با وسعت ریزش موی بیشتر، تفاوت های نژادی و نوع تغذیه بر وضعیت متابولیک افراد در نقاط مختلف دنیا مؤثر است و این موضوع می تواند توجیه کننده برخی تفاوت ها در نتایج تحقیقات باشد. بر اساس مطالعات فوق الذکر، نقش عوامل خطر مشترکی نظیر:

• دیابت
• هیپرلیپیدمی
• هورمون های آندروژنی

در هر دو بیماری کبد چرب و ریزش موی آندروژنتیک مطرح است. در مجموع در مطالعه حاضر، ارتباط بین آندروژنتیک آلوپسی و کبد چرب از نظر آماری قابل توجه بود که نشان دهنده عوارض کبد چرب بر تعادل هورمونی در افراد می باشد.

منبع

Fallah Arzpeyma S, Rafiei R, Zamani S, Rafiei E. Comparison of Fatty Liver Disease in Men with and without Androgenetic Alopecia. J Babol Univ Med Sci 2021; 23 (1) :98-104