حافظه، که همواره با مغز و نورون‌های عصبی مرتبط بود، اکنون با یافته‌های علمی جدید در حال دگرگونی است. مطالعات نشان می‌دهد که سلولهای غیر مغزی نیز می‌توانند نقشی مشابه با نورون‌ها در ذخیره و بازیابی اطلاعات ایفا کنند. این یافته‌ی شگفت‌انگیز، درک ما از فرآیندهای یادگیری و حافظه را از محدوده مغز فراتر برده و به سایر سلولهای بدن گسترش داده است. این پژوهش‌ها نه‌تنها چشم‌اندازهای جدیدی در علم حافظه باز کرده‌اند، بلکه می‌توانند در آینده راهکارهای نوینی برای درمان اختلالات مرتبط با حافظه ارائه دهند. در این مقاله، به بررسی نقش حافظه در سلولهای غیر مغزی و اهمیت آن در بدن انسان می‌پردازیم.

خاطرات تنها در مغز نیستند

مطالعات جدید نشان داده‌اند که حافظه و یادگیری محدود به سلولهای مغزی نیستند. پژوهشی بر روی سلولهای غیر مغزی مانند بافت کلیه و عصبی نشان می‌دهد که این سلولها نیز می‌توانند اطلاعات را ذخیره کرده و به یاد بیاورند. این یافته‌ها افق جدیدی برای درک فرآیندهای حافظه و یادگیری و همچنین درمان اختلالات مرتبط ایجاد کرده‌اند.

حافظه در سلولهای غیر مغزی: مشابهت با نورون‌ها

این تحقیق بر عملکرد حافظه در سلولهای غیر مغزی تمرکز داشت و نشان داد که سلولهایی خارج از مغز نیز می‌توانند فرآیندهای مشابه نورون‌ها را از خود نشان دهند. این سلولها قادر به ذخیره و بازخوانی اطلاعات به‌طور مؤثر هستند. چنین کشفی ما را به این باور می‌رساند که یادگیری و حافظه تنها به مغز محدود نمی‌شوند و دیگر سلولهای بدن نیز در این فرآیندها نقشی اساسی دارند.

• یادگیری با تأثیر «اثر فاصله‌گذاری»

یکی از محورهای کلیدی این پژوهش، بررسی نقش ویژگی عصبی معروف به «اثر فاصله‌گذاری» بود. این اثر نشان می‌دهد که اطلاعات در صورت مطالعه با فواصل زمانی معین، بهتر در ذهن باقی می‌مانند. دانشمندان بررسی کردند که آیا سلولهای غیر مغزی نیز می‌توانند از این الگو پیروی کنند.

در این آزمایش، دو نوع سلول غیر مغزی (یکی از بافت کلیه و دیگری از بافت عصبی) در معرض پالس‌های شیمیایی مشابه با سیگنال‌های نوروترنسمیتر قرار گرفتند. نتیجه نشان داد که این سلولها همان ژن «حافظه» را که در نورون‌ها فعال می‌شود، فعال کردند.

• چگونه حافظه در سلولهای غیر مغزی شبیه‌سازی شد؟

برای ردیابی این فرآیند، پژوهشگران از مهندسی ژنتیک استفاده کردند تا این سلول‌ها پروتئینی درخشان تولید کنند که فعالیت ژن حافظه را نشان می‌داد. این ابزار به دانشمندان اجازه داد تشخیص دهند که آیا ژن حافظه در پاسخ به پالس‌های شیمیایی فعال شده یا خیر.

نکته جالب این بود که سلولهای غیر مغزی توانستند تفاوت بین پالس‌های شیمیایی تکراری و طولانی‌مدت را تشخیص دهند. مشابه نورون‌ها، آن‌ها هنگامی که پالس‌ها با فواصل زمانی مشخص ارسال می‌شدند، ژن حافظه را برای مدت طولانی‌تر و با شدت بیشتری فعال کردند.

یافته‌ها و پیامدهای آن برای سلامت و یادگیری

این پژوهش، که توسط تیمی از دانشمندان دانشگاه نیویورک انجام شد، نشان داد که توانایی یادگیری از الگوهای فاصله‌دار ممکن است یک ویژگی بنیادی در سلولهای بدن باشد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که حافظه و یادگیری نه‌تنها محدود به مغز نیست، بلکه در سطح سلولی نیز قابل مشاهده است.

طبق اظهارات نیکولای کوکوشکین، از نویسندگان اصلی این پژوهش، درک این موضوع می‌تواند روش‌های نوینی برای بهبود یادگیری و درمان اختلالات حافظه ارائه دهد. علاوه بر این، این یافته‌ها ممکن است تأثیر عمیقی بر درمان بیماری‌هایی مانند دیابت یا سرطان داشته باشند، زیرا سلول‌ها می‌توانند الگوهای مرتبط با داروها یا رژیم‌های غذایی را به یاد آورند.

نتیجه‌گیری: یادگیری فراتر از مرزهای مغز

این تحقیق نشان می‌دهد که فرآیند یادگیری و حافظه تنها به سلولهای عصبی محدود نمی‌شوند و دیگر سلولهای بدن نیز نقشی مهم در این زمینه دارند. چنین یافته‌هایی نه‌تنها درهای جدیدی برای درمان‌های پزشکی باز می‌کنند، بلکه به درک عمیق‌تری از فرآیندهای یادگیری و حافظه منجر می‌شوند. این تحقیق که در مجله Nature Communications منتشر شده، افق‌های تازه‌ای برای تحقیقات آتی در این حوزه گشوده است.
با نگاه به آینده، باید مفهوم حافظه را فراتر از مغز در نظر بگیریم و بدن انسان را به‌عنوان شبکه‌ای پویا از ذخیره و یادگیری اطلاعات ببینیم. بررسی نقش حافظه در سلولهای غیر مغزی تنها شروعی برای درک عمیق‌تر این پدیده شگفت‌انگیز است.

منبع:

https://www.nyu.edu/about/news publications/news/2024/november/memories-are-not-only-in-the-brain–new-research-finds.html